Skírnir - 01.12.1912, Blaðsíða 3

Skáldspekingurinn Jean-Marie Guyau.
291
sturluðu fólki. Með því nú að telja fólki þessu trú um
það í dáleiðslunni, að það væri í raun og veru ekkert
sjúkt og að brestir þess væru tóm ímyndun eða hugarburður,
og með því að brýna fyrir því að vera svo og svo eða
haga sér svo og svo, er það vaknaði, tókst að minsta
kosti stundum að lækna það og gera það eins og að nýj-
um og betri mönnum.
Þetta gaf nú Guyau tileíni til samanburðar. Eins og
menn í dáleiðslunni með fortölunum einum saman (sug-
gestion) geta upprætt gamlar venjur og innrætt mönnum
nýjar skyldur, eins ættu menn í vökunni og á eðlilegan
hátt að geta ýmist upprætt eða innrætt öðrum það, sem
þeim þætti mestu varða. Og svo heldur Guyau því fram,
að uppeldið sé í raun og veru ekki annað en samfeld
innræting ákveðinna siðaboða. Fyrir hinar iðulegu for-
tölur og fyrirdæmi slær boðum þessum, sem í fyrstu eru
að eins u t a n b o ð (heterosuggestions), smám saman iun,
svo að þau að síðustu verða að innanboðum (autosug-
gestions), að innra lögmáli. Það sem mönnum er kent
i trú, lögum og siðum er i raun og veru ekki annað en
slík utanboð, sem hvíslað er í eyru heilla þjóða, þangað
til þeim er slegið inn og þau eru orðin að svo nefndri
rödd samvizkunnar.
En nú er eftir að vita, hvernig hægast er að smeygja
þessum siðaboðum inn hjá unglingunum. Þar er Guyau, eins
og þegar er drepið á, eindregið þeirrar skoðunar, að lempnin
og lagnin só bezt og mönnum beri sem mest má verða
að forðast allar óþarfa átölur og refsingar. Einkum ber
mönnum að forðast að telja börnunum trú um, að þau séu
ístöðulaus og ónýt eða vond og þrjózk, því að þetta verður
ýmist til þess að veikja trú barnanna á sjálfum sér eða
koma inn hjá þeim þrjózku og kergju. Og í sambandi við
þetta gerir Guyau þá athugasemd, að kirkjan hafi komið
miklu illu til leiðar með þvi að telja mönnum trú um
syndasekt sína og þróttleysi til hins góða. Hina aðferð-
ina telur hann miklu heillavænlegri að telja börnunum
trú um, að þau séu góð að upplagi, þótt þeim geti yfir-