Skírnir - 01.01.1915, Side 220

220
Útlendar fréttir.
talið að þessi aðfeið mundi verða miklu kostnaðarminni. Það hafðí'
reynst afardýrt að mynda fasta heri af málaliðsflokkum og halda
þeim við. Og ekki þótti minst í það varið, að með þessari breyt-
ingu yrði rutt burt ljótum ósið, er átt hafði sér stað öldum saman
alt fram að þessum tíma, en hann var sá, að þjóðhöfðingjar, sem
sökt hcfðu sór í skuldir, seldu þegna sína í stórhópum til her-
mensku í öðrum ríkjum, sem í ófriði áttu. Þessi ósiður hafði lengi
verið almenn hneykslunarhella. Eittbvert versta dæmið um þetta
er það, sem gerðist í ófriðnum milli Englendinga og nýlendna þeirra
fyrir vestan haf. Landgreifinn af Hessen seldi þá Englendingum
15 þúsundir manna, fyrir 1000 dali hvern, til þess að berjast undir
merkjum þeirra vestan hafs. Þetta opnaði augu hugsandi manna í
Þýzkalandi fyrir því, hve svívirðilegt það væri, að annað eins og
þetta gæti átt sór stað. Og Prússar höfðu yfirleitt samhug manna
í Evrópu, er þeir breyttu hermenskufyrirkomulaginu á þennan hátt,
sem áður segir, og sýndu fram á veg til þess að uppræta ýmislegt,
er óþolandi þótti í ninu eldra fyrirkomulagi, enda tóku aðrar þjóðir
mjög bráðlega upp hjá sér hina almennu hervarnarskyldu, og
fylgdu þar dæmi Prússa.
Reynslan hefir þó orðið nokkuð á annan veg en forvígismenn
hervarnarskyldu-fyrirkomulagsins ætluðust til í upphafi. Um það
ber vott hin yfirstandandi styrjöld i Norðurálfunni. Auðvitað liggja
til hennar margar orsakir, sem ekki er lótt að rekja. Það er án
efa rangt, að kasta sökinni hugsunarlaust á einhverja einstaka þjóð,.
og þá því fremur rangt, að kasta henni á einstaka menn. En
framsóknin í hermenskunni nú um 100 ára skeið hefir leitt til
þess, sem nú er að gerast á vígvöllunum í Evrópu. Þjóðir og
stjórnendur berast með straumum tímanna, án þess að nokkur ein-
stök þjóð eða einstakur stjórnandi fái við ráðið, og svo hefir verið-
um þennan straum, að hann hefir vaxið og eflst fyrir mátt þess,
sem kallað er tímanna kröfur, þangað til hann varð að því flóði,
sem ekkert vald fekk stöðvað, engin ein þjóð nó einstakur stjórn-
andi gat við ráðið. Og þó hafa nú á síðari áratugum sterkari og
sterkari raddir kveðið við, sem mótmælt hafa og varað við þeirri
hættu, sem menningu heimsins stafaði af hinum gegndarlausa vexti
herskaparútbúnaðarins. En kepuin milli stórveldanna varðekki stöðvuð.
Þó stjórnmálaflokkarnir skiftust á um valdameðferðina innan hinna
ein8töku ríkja, þá varð engin veruleg breyting á þessu. Herskapar-
útbúnaðurinn var hjá hverju ríki fyrir sig talinn lífsnauðsyn, því
hvert um sig þóttist þurfa að vera viðbúið að verjast ófriði frA