Gefn - 01.01.1873, Page 36

36
að gæta, að blanda ekki saman skáldskaparmáli og daglegri
ræðu sem menn rita á; en á þessu flaska margir; þeim
finnst þeir sjálfsagt megi koma með fagurt og bljómandi
skáldaorð hvenær sem vera skal, ef þeim dettur það í hug,
þó verið sé að tala um allva daglegustu efni, og þá koma
fram aðrar eins setníngar og upphafið á »Öskudeginum« —
það er eins og ef menn færi í beitifjöru með silkiskó og
flöjelsbuxur eða maður stæði við slátt með gullkórónu á
höfðinu. Vér þurfum ekki að minna á, hversu stránglega
aðgreiníng stílsins eðá orðfærisins er tekin fram og varð-
veitt af öllum enum bestu rithöfundum, og þeir sem vilja
rita. eru skyldir til og eiga bægt með að lesa og kynna
sér þær enar mýmörgu ritgjöröir og bækur, semritaðar eru
á íslendsku, bæði skáldlegar og verklegar; það eru rit
Jónasar Hallgrímssonar, Sveinbjarnar Egilssonar, JónsSigurðs-
sonar: allir þessir menn hafa ritað málið blátt áfram og
hispurslaust, svo að þar sem skáldleg fegurð átti að koma
fram, þar kom hún fram af sjálfri sér, án þess að neinn
reigíngur merkist í túngunni; en daglega ræða á að vera
grundvöllur og mælisnúra alls stíls, og rithöfundurinn á að
sveigja málið og stýra túngunni á þessum grundvelli og
má aldrei yfirgefa hann. f rauninni getum vér ekki fundið
blöð vor áfellis verð í þessu efni, því í þeim er þessi
grundvöllur aldrei yfirgefinn, og þar með höfum vér þó það
sem mest á ríður. Um einstöku orðin er öðru máli að
gegna, því víða hefðu höfundarnir getað örðað samkvæmara
þjóð vorri; sem dæmi þess má telja nafnið »Ingolf« (26.
júlí 1872); þó aldrei nema »jagtin« (sem raunar ekki er
annað en »skip«) héti svo hjá Norðmönuum, þá mun hún
samt heita »íngólfr« hjá Íslendíngum; að ððru leyti eru
dönskusletturnar í »Öskudeginum« engin findni, því fólk
talar ekki þannig á íslandi, þó höfundurinn hafi kunnað
þessi dönsku orð. Sumstaðar bregður fyrir skólareigínginum
að rita »eigi« alltaf í staðinn fyrir »ekki«; »ekki« er dag-
legt mál vort og ávallt brúkað; en »eigi« heyrist aldrei og