Gefn - 01.01.1873, Blaðsíða 56

56
staðar fengnir J>eir menn sem hafa lagt það fyrir sig og kunna
að því; en hvað vorum eigin íslendsku hlutföllum viðvíkur, þá
fáum vér ekki betur séð, en að hæir og hós geti orðiö bygð
án mjög djúpsettrar kunnáttu, ef hugvit og hagsýni er annars
öðrumegin, nema ef vera skyldi einhverjar stórar byggíngar, sem
varla eru hjá oss. Menntun og uppfræðíng eiga ekki að
gera menn lærða hagfræðínga eða húmenn, en í þeim er
hulinn kraptur, sem fer í gegnum andann og styrkir hann
og eflir til góðra og nytsamlegra hluta. Afl menntunarinnar
kemur raunar fram í verkunum, en ekki beinlínis, heldur
dreifist það ót um allt lífið. Enginn getur neitað því, að
söguruar gera jafn mikið gagn sem gaman; en í hverju er
þetta gagn innifaliðj' hvaða gagn hafa sögurnar gert? þær
hafa gert það gagn, að þær hafa varðveitt þjóðerni vort
óraskað í gegnum aldirnar, og þær munu ásamt rithöfund-
unum og öðrum duglegum mönnum verja það og geyma,
þó ýmsar tilraunir sé gerðar til þess að eyða því, og þó
menn neiti að vér eigum oss nokkurt sérstaklegt þjóðerni,
þá mun það samt ekki haggast fyrir það. Fornöldin og
sögurnar um liana eiga ekki að gera það að verkum, að
vér förum í brynju og tökum öxi í hönd til þess að drepa
hvorr annan; en andirin stinnist og stælist af krapti fornald-
arinnar, sem leggur til vor eins og frosthreinn vindblær
frá sögunum. Sama er að segja um annað; enginn verður
betri hákarlamaður eða selveiðamaður þó hann læri dýra-
fræði; en hin verulega þekkíng eða kunnátta til allra þessara
hluta kemur til vor um allt annan veg en lærdómsveginn,
því á honum lærir enginn tökin á lífinu; í lærdómsbókum
skólanna eða eiginlegum skólabókum stendur því nær ekkert
af því sem þarfir lífsins heimta, heldur einóngis enar allra-
helstu grundvallarreglur þekkíngarinnar yfir höfuð. {>að er
sjálfsagt, að þeir sem vilja stunda jarðyrkju, þeir verða að
læra jarðyrkju; þeir sem vilja stunda siglíngar, þeir verða
að læra siglíngar, og til þessa ættum vér að fá skóla og
spila þar upp á eigin spítur, en hvorki vera að sækja til
þess um penínga hjá stjórninni, né heldur ætlast til þess