Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 26

30
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
það fylgir ljóða lokum —
nema þeirri einni,
er mig armi ver
eða mín systir sé. (163. v.).
Viðurnefni, er benda til kunnáttu í heiðnum fræðum, eru þessi á körl-
um í heiðni: Blót-(Már) (1), gandur (1) og tjörvi (1) benda til töfra
almennt, en þursasprengir (1), völubrjótur (1), berserkur (1) og
inn hamrammi (1) benda til yfirnáttúrlegs, líkamlegs afls eða tröll-
skapar, og þar til mega teljast viðurnefnin hálftröll (1), Jötun- (1),
þurs (2) og svartiþurs (1). Ennfremur mun inn rammi eiga heima í
þessum flokki. Að vísu telja orðabækur merkinguna vera líkamlega
og andlega sterkur, nema Guðbrandur Vigfússon og Cleasby, sem
hafa einnig merkinguna „strong, mighty, with the notion of fatal or
charmed power“, og hana tel ég vera hina fornu merkingu orðsins,
sem síðan hafi þokað fyrir sterkur almennt. I heiðni eru sjö menn
viðurnefndir inn rammi, en hinum kristnu mönnum hefur ekki þótt
sæmandi að nefna samtíðarmenn sína þessu viðurnefni, því það hverf-
ur að kalla af sjónarsviðinu méð kristninni. Finnbogi Geirsson (á 12.
öld) er í Sturlubók nefndur inn rammi, en í Skarðsárbók og Þórðar-
bólc inn fróöi, og mun það réttara. Þórður kakali er í Brandsdrápu
nefndur inn rammi (Sturlunga II, 77), en vart er það notað sem við-
urnefni í drápunni, þó Lind telj i svo vera. Þegar haft er í huga, að tólf
menn í heiðni og sjö í kristni bera viðurnefnið inn sterki og sterkur,
þá er mjög ólíklegt, að inn rammi hafi verið nákvæmlega sömu merk-
ingar, því þá hefði verið ástæðulaust að hætta notkun þess í kristni.
Rammur kemur víða fyrir í heiðnum skáldskap, en oftast verður
ekki dæmt um það með vissu, hvort um eðlilegan eða yfirnáttúrlegan
styrkleika sé að ræða, þó hið síðarnefnda sé líklegra í samböndunum
„rammt gól Oddrún / bitra galdra“ (Oddrúnargrátur, 7. v.), „römm
ragnarök sigtíva" (Völuspá, 44. v.), „Ramt er það tré / er ríða skal /
öllum að upploki“ (Hávamál, 136. v.), og mér þykir sennilegt, að
Kormáki hafi verið gjörningaást í huga, þegar hann orti um „ramma-
ást í mínu jötuns snótar lei'ði“ (Kormáks saga 1. v.), þar sem hann
notar „jötuns snótar leiði“ um huga sinn.
Um fimm þeirra manna, er báru viðurnefnið inn rarnmi, er svo
lítið vitað, að ekkert verður ráðið í, hversvegna þeir hlutu það (Án,
Atli Eilífsson, Kollsveinn, Illugi Ásláksson, Þormóður Haraldsson).
Steinröður inn rammi var sonur Þóris þursasprengis, og um hann
segir Landnáma: „er mörgum manni vann bót, er aðrar meinvættir
gerðu mein. Geirhildur hét fjölkunnig kona og meinsöm. Það sá