Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 30

34
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
jafnt skráðra sem í formi fornminja, hafa leitt í ljós, að engar bygg-
ingaleifar, sem örugglega séu af slíkum mannvirkjum, er kunnugt
um að séu varðveittar, og sama er að segja um muni, s. s. hlautbolla,
hlautteina og stalla. Það eru heldur ekki til neinar samtíða lýsingar
á hofum eða hörgum, sem séu svo nákvæmar og einhlítar. að unnt
sé áð skapa sér sæmilega örugga mynd af þessum mannvirkjum. Olsen
hallast því að þeirri skoðun, að hofin hafi ekki verið sérstakar og
reisulegar byggingar, er auk skurðgoðanna gátu rúmað þann mann-
fjölda, er tók þátt í blótveizlunum. Hann álítur, að blótin hafi farið
fram undir berum himni og að í mesta lagi hafi verið um að ræða
lítilfj örlegt skýli fyrir skurðgoðin, ef þau þá hafa verið annað en
útskornar guðamyndir á öndvegissúlunum í langhúsi bæjanna, en
þar álítur Olsen að blótveizlurnar hafi farið fram. Því til stuðnings
bendir hann á hina óvenjustóru langhústóft að Hofstöðum í Mývatns-
sveit með hinum stóra seyði utan langhússins, sem hann álítur að
hafi verið notaður í stórveizlum, því annar lítill seyðir var í langhús-
inu til venjulegra heimilisnota.
Það verður ekki annað séð en að niðurstaða Olsens sé rétt í aðal-
atriðum, og liggur þá jafnframt ljóst fyrir ástæðan til hinna miklu
umskipta á högum konunnar méð trúarskiptunum. 1 heiðni hefur
verulegur hluti trúariðkananna farið fram á vettvangi konunnar,
heimilinu, og því skiljanlegt, að hlutur hennar í þeim hafi verið
mikill, eins og viðurnefnin gefa tilefni til að halda. Með kristnitök-
unni flyzt meginþáttur trúarlífsins af heimilinu í guðshúsið, og það
sem meira er, konunni eru meinuð öll embætti í sambandi við guðs-
þjónustu.
Lækningar og töfrar í heiðni og kristni.
Til þessara gagngerðu breytinga á verksviði konunnar í trúmálum
held ég einnig að megi rekja eina af þeim undanþágum, sem heiðnum
mönnum voru veittar við kristnitökuna, nefnilega „skyldu menn blóta
á laun, ef vildu, en varða fjörbaugsgarður, ef vottum of kæmi við“.
(íslendingabók, útg. Finns Jónssonar 1930, bls. 29). Þetta er ákaflega
undarleg skipan mála, og getur varla hafa verið gerð af nærgætni
við gamalt fólk og rótgróið í hinum forna sið, því þá hefði málamiðl-
unin væntanlega verið fólgin í því að gefa þessu fólki kost á að prím-
signast, sem var gamalkunnugt ráð, þá heiðnir menn þurftu að
samneyta kristnum. Undanþágan hefur vafalítið byggzt á rökum, sem
kristnir menn hafa tekið til greina að nokkru leyti og því sætt sig