Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Side 32

36
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
steinar dökkir og með eða ofan á þessu efni nokkur lítil járnbrot,
sem ekki tóku á sig hlutarlögun, enda mjög þrungin af ryði. Ofar
eða við miðjan hrygg var önnur hrúga, sem í voru járnbrot ómerk,
lítill hálfglær steinn með gati, líkur perlu, lítill kuðungur og tveir
sérkennilegii' steinar, annar grár og sporöskjulagaður með gati, líkur
örlitlum kljásteini, hinn holufylling, sem fengið hefur lögun eins og
hólkur eða hringur. Allir þessir hlutir virðast vera gagnslaust dót,
sem tínt hefur verið saman af sérvizku, hjátrú eða hnýsni“ (Árb.
1965, bls. 10). 7) Ytra-Garðshorn, 3. kuml, kona. „Hnöttóttur smá-
steinn af þeirri tegund, sem við vitum nú, að fólk safnaði einhverra
hluta vegna“. Fannst ásamt fleiri munum til fóta í kumlinu (Árb.
1965, bls. 39). 8) Ytra-Garðshorn, 10. kuml, sennilega konu. Gler-
hallur af sömu tegund og þeir í 9), fannst aftast í kumlinu (Árb.
1965, bls. 47). 9) Ytra-Garðshorn, 9. kuml, konu. „Til fóta í gröf-
inni smátöng (pincet) úr járni og vaxmoli (Árb. 1965. bls. 46).
Alls eru þetta 9 kuml, 3 karla og 6 kvenna, en þegar haft er í huga,
að ekkert þeirra er fundið fyrir 1932, má gera ráð fyrir, að áður
fyrr hafi mönnum sézt yfir þessa steina, svo raunverulega munu þeir
vera mun almennari kumlmunir en ætla mætti af þessu kumlatali.
Steinarnir eru ýmissa tegunda, náttúrusteinar. Sameiginlegt með
þeim er, að þeir eru sérkennilegir að lögun, gerð eða hvorttveggja, líkt
og þeir steinar, er við oft hirðum á förnum vegi og geymum okkur
til gamans. Á engum steinanna er neinskonar krot, er ætla megi af
mannavöldum, en sennilega hafa þeir hlotið lækningamátt sinn með
blótum af einhverju tagi. Það hefur verið kveðið yfir þeim eða þeir
magnaðir með því að rjóða þá blóði fórnardýrs eða með öðrum hætti.
Tíðast er aðeins einn eða fáeinir slíkir steinar í hverju kumli, nema
í nr. 9, þar sem var hrúga af þeim, líkt og um eins konar lyfjabúð
væri að ræða. Manni kemur til hugar, að konan, er þar var heyg'ð,
hafi verið læknir, til þess gæti vaxmolinn og smátöngin einnig bent.
Vax var algengur þáttur í mörgum smyrslum fyrr á tímum, allt
frá dögum hinna fornu Egypta 1000—2000 f. K. (H. E. Sigerist: A
History of Medicine, Vol. I, 1955, 339) og er getið í sama tilgangi
í gamalli íslenzkri lækningabók af þeirri gerð, sem raktar eru til
Harpestrængs (H. Larsen: An Old Icelandic Medical Miscellany.
Oslo 1931).
Smátöngina tel ég vera læknistæki, notað til að taka í sárbarma
og til að tína beinflísar og smá-aðskotahluti úr sári. Aðeins ein önnur
smátöng er kunn úr kumlum hér á landi. Það er bronsitöng úr konu-
kumli að Kornsá í Vatnsdal (Kuml og haugfé, bls. 95—97), en búið