Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 37

NOKKRIR ÞÆTTIR
41
strikað yfir „al“ og ritað „bor“ upp yfir. Það er að minnsta kosti
ekki annað sýnilegt en að ritarinn hafi talið að alinn og borinn
væru sömu merkingar, svo að á hans dögum hefur hin forna merking
í borinn sennilega verið týnd, og í Jónsbók (útg. Ólafur Halldórsson,
Kobenhavn, 1904) kemur það svo skýrt fram, að ekki verður um
villzt. Þar segir um bónda eið: „Eru eigi aðeins þeir skyldir til að
ábyrgjast og halda þenna eið, sem sverja, heldur og allir þeir, sem
í konungs lýðskyldu eru, alnir og óbornir, þeir sem konungs eiðs
vilja njóta“, og til frekari áréttingar: „það vitu og allir menn, að
það barn, er fætt var á síðasta vetri konungs ævi, að konungur er
jafnskyldur því rétt að gera sem þeim manni, er honum sór eið
á fyrsta þingi“ (bls. 29—30).
Hafi borinn frá upphafi vega verið notað í merkingunni fæddur,
þá kem ég ekki auga á neina frambærilega ástæðu til þess, a'ð bera
er aldrei haft um konur í merkingunni að ala barn. En ef hin
heiðna merking í borinn var „barn borið í ætt“, þá er skiljanlegt,
að sú merking gleymdist fljótlega, eftir að skírnin hafði leyst þann
sið af hólmi.
Af því, sem þegar hefur komið fram um hugtakið borinn, má ráða,
að í heiðni var föðurnum borið barnið til viðtöku í ætt sína, og gerði
hann það, þá hefur hann eflaust vi'ð sama tækifæri gefið barninu
nafn, sennilega helgað af vatnsaustri. En áður en lengra er haldið,
er rétt að athuga, hver bar föðurnum barnið. 1 Grikklandi, á heiðnum
tímum, voru tvennskonar ljósmæður, venjulegar og svo læknislærðar,
og kom það í hlut þeirra síðarnefndu að færa föðurnum hið nýfædda
barn, og þótti það mikil ábyrgðarstaða. Ef hann vi'ðurkenndi barnið,
lyfti hann því og rétti það síðan aftur ljósmóðurinni, en ef hann
hafnaði barninu, sneri hann sér undan (H. Graham: Eternal Eve,
Heinemann 1950, bls. 39). Hér á landi mun það hafa verið móðirin,
sem bar föðurnum barnið. Það má ráða af Rígsþulu, sem segir, að
foreldrarnir hafi ausið það vatni, og af orðasamböndunum þýboriö
(Grg. 1852, I, 201, ísl. fornrit II, 25. v.) og frillubori'ð. Ennfremur
af frásögn Landnámu af Myrgjol, en þar segir: „Myrgjol var ambátt
konu jarls og þjónaði henni trúlega. Hún var margkunnandi.
Hún varðveitti barn drottningar óborið, meðan hún var í laugu.“
(Landn. 1900, 157). Ég tel, að hér sé átt vi'ð, að Myrgjol hafi
tekið á móti barni drottningar og síðan varðveitt það, meðan
drottning laugaði sig eftir barnsburðinn og áður en hún bæri
jarli barnið. Hvergi í fornum heimildum er sagt, hvernig brugð-
izt var við, þegar ákveðið var að bera barnið út, en hafi verið