Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 77

GAMLI BÆRINN Á VÍÐIVÖLLUM
81
stórt og mikið hús úr steinsteypu. Baðstofan, sem Sigurður Sigurðs-
son reisti, hafði einnig bjargazt við seinni brunann, en aðeins um
stundarsakir, því að hún brann að lokum til grunna um jólaleytið
1964. Eru því skemmurnar tvær og rúmbríkurnar hið eina, sem eftir
er nú af hinum forna og merka bæ á Víðivöllum, sem hefur vafalaust
verið einn mestur og glæsilegastur bær þar í héraði á sínum tíma,
enda enn til hans vitnað sem eindæmis af þeim sem sáu eða heyrðu
hans getið, meðan hann var enn óskertur.
ATHUGASEMDIR
1 Stefán Jónsson fræðimaður á Höskuldsstöðum í Blönduhlíð segir í bréfi dags.
18/8 1966 og hefur eftir Stefáni Eiríkssyni b á Höskuldsstöðum og bróður hans
Símoni b. í Litladal, að Þorsteinn Þorleifsson hafi látið byggja þennan bæ á önd-
verðum búskaparárum sínum, þ. e. skömmu eftir 1680. Þeir bræður höfðu þetta
eftir föður sínum Eiriki b. í Djúpadal, sem hafði það aftur frá sínum föður, sr.
Eiríki Bjarnasyni, síðast presti á Staðarbakka, en hann var við kennslu á Viði-
völlum hjá Vigfúsi Scheving árin 1786—1788. — Stefán Jónsson hefur einnig
leyft mér afnot af óprentaðri ritgerð eftir sig um ábúendur á Víðivöllum, og
kann ég honum beztu þakkir fyrir.
2 Ólafur Sigurðsson í Ási segir í greininni: „Svar til síra Þorkels Bjarnasonar"
i Tímariti Hins íslenzka bókmenntafjelags, 17. árg., 1896, að Vigfús Scheving hafi
byggt bæinn seint á 18. öld, en þarna hefur smíð „nýju stofu", og ef til viil bað-
stofunnar einnig, vafalaust ruglað. Er Ólafur ritar grein sína, stendur Víði-
vallabær enn óbreyttur, og er sjáanlegt, segir Ólafur, að hann hafi verið „mjög
vandlega byggður og ekki af vanefnum" (bls. 160).
3 Þorkell Bjarnason í greininni: „Fyrir 40 árum“, í Tímariti Hins íslenzka bók-
menntafjelags, 16. árg., 1895, bls. 207.
4 Eftir munnlegri frásögn Harðar Ágústssonar, sem manna bezt hefur rannsakað
húsakynni Islendinga fyrr á öldum. Mun að vænta ýtarlegrar greinargerðar frá
hans hendi um þessi efni innan tíðar.
5 Jónatan Líndal á Holtastöðum í bréfi, dags. 29/12 1966.
o Jónas J. Rafnar yfirlæknir hefur lýst stofunni i bréfi, dags. 27. okt. 1967. Hún hefur
verið allóvenjuleg og vönduð að allri gerð, enda getur Matthías Þórðarson um
hana í Árbók fornleifafélagsins 1912, bls. 42, sem eina þeirra bygginga, er varðveita
ætti. Sést og í bréfasafni Þjóðminjasafnsins 1915, að hann hefur reynt að koma því
til leiðar. — Stofuhurðin og spjald með ártalinu 1777 og stöfum Jóns sýslumanns
Jakobssonar er í Minjasafninu á Akureyri.
i Kristján Eldjárn: Um Hólakirkju. Leiðsögn um kirkju og kirkjugripi. Reykjavík
1950, bls. 23.
8 Þessi siður að hafa hlóðabálk á miðju eldhúsgólfi virðist hafa tíðkazt nokkuð
fyrrum, að minnsta kosti norðanlands. Enn má sjá slikan bálk á Grenjaðarstað, og
i Laufási við Eyjafjörð mun fyrirkomulagið á hlóðunum hafa verið slíkt á 19.
öld (sjá: Bruno Schweizer: Die letzte grosse Hofanlage in Rasenarchitektur auf
Island. Germanien. Monatshefte fiir Germanenkunde zur Erkenntnis deutschen
Wesens. Heft 2, Februar 1939, bls. 65.). Eins var slíkur umbúnaður á hlóðunum í
Brekku i Svarfaðardal á 19. öld (ÞÞ 1345; 3) og í Broddanesi í Strandasýslu
(Strandapósturinn I, Reykjavík 1967, bls. 27).
8 Þetta hefur Hörður Ágústsson bent mér á, og kann ég honum þakkir fyrir.
6