Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1983, Síða 7

fjármagnsmyndun í landinu, auk þess sem unnið var af
myndarskap að byggingu betri húsa en áður þekktust.
Sauðagullið var notað mjög til eflingar sjávarútvegi, en
landbúnaðurinn tók ekki strax verulega við sér til þess að
vinna að almennum umbótum.
Upp úr aldamótunum ríkti kreppa í fjárbúskap þjóðarinn-
ar, nýtilegan markað vantaði fyrir kindakjöt og fé fækkaði.
Reynt var að mæta áföllunum með stofnun rjómabúa og
smjörsamlaga, sem komu að nokkru gagni, einkum í betri
héruðum, þar sem heygæði leyfðu fjölgun kúa.
Smám saman vannst markaður fyrir saltað kindakjöt á
Norðurlöndum, einkum Noregi, en varan var illa verkuð og
ómetin uns hafin var bygging sláturhúsa, sem óvíða var lagt í
fyrr en eftir miðjan fyrsta áratug 20. aldar. En eftir að sam-
bandskaupfélögin höfðu flest byggt sláturhús og Sláturfélag
Suðurlands hafði verið stofnað 1907 var skjótt reynt að bæta
verkun, mat og alla meðferð kjötsins, mest fyrir ötula for-
göngu Jóns Arnasonar, framkvæmdarstjóra Utflutnings-
deildar SÍS. Kjötið óx í áliti og verðið hækkaði, hagur bænda
batnaði mjög fram yfir lok fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Fráfærum var smám saman hætt á flestum stöðum á land-
inu frá 1910-’20 vegna þess að fólk flykktist til sjávarsíðunnar
þar sem kaupgjald var hærra en bændur töldu sig geta greitt,
og verð á dilkakjöti varð svo hátt að sauðaeign lagðist víðast
niður um sömu mundir. En skjótt dró ský fyrir sólu. Haustið
1919 var verðlag á sauðfjárafurðum hærra en nokkru sinni
áður og bændur flestir orðnir vel bjargálna og margir ríkir á
þess tíma mælikvarða. Næsti vetur varð eindæma harður svo
að fénaði varð ekki bjargað frá felli nema með mikilli kjarn-
fóðurgjöf. Flestir tóku það ráð þótt fóðrið væri dýrt. Margir
eyddu öllum innstæðum sínum frá uppgangsárunum en aðrir
hleyptu sér í skuldafen. Næsta haust féll verðlag meira en um
helming og riðuðu þá margir bændur til falls og ekki var
ástandið betra við sjávarsíðuna. En bændur gáfust ekki upp
heldur hertu róðurinn, sem þó var þungur. Fjárbændur urðu
fyrir því áfalli, að Norðmenn settu háan innflutningstoll og
síðan innflutningstakmarkanir á saltkjöt frá íslandi, til
9