Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1983, Page 85

inn, er Uxavogstangi kallast, og utan við hann er vog-
skvompan Uxavogur.
Sú er saga til þessa ömefnis, „að bóndinn, sem bjó fyrr meir á Bakka, hitti
sæuxa á þessum tánga, og var svo heppinn að geta spreingt blöðruna á
nösum hans, því ef sú blaðra er spreingd, komast þessi sænaut eigi aftur i
sjóinn, og kom honum svo heim til nauta sinna. Var hann grár að lit, stór og
fallegur, og var því hafður fyrir sveitarnaut, og var sá nautastofn, er af
honum ólst, faungulegri og vænni en annað nautakyn í Norðfirði, og var
flest grátt, og var það kallað sænautakyn.“ Sögumaður segist muna eftir
nokkrum gráum kúm, sem menn töldu víst að væru sænautakyns, þegar
hann var barn i Norðfirði. „Þessar kýr mjólkuðu kúa best, voru stórar og
faungulegar, með breiðum rifjum og báru hátt höfuðin.“
Skammt fyrir utan Uxavog er Páskahellir i sjávarbökkunum, en við hann
er tengd alkunn sögn um seli er ganga á land og kasta af sér selshamnum og
verða menn. Átti það að geta gerst fjórum sinnum á ári, þ.e. allar nætur
fyrir stórhátiðir, og páskadagsmorgun einn náði Bakkabóndi sér þarna i
selmær, giftist henni og átti með henni sjö börn, en eftir það slapp hún i
sjóinn. „Oft sást hún þar úti fyrir, og hún var það sem beindi uxanum upp
á Uxavogstangann, að sumra sögn.“
Hér er greinilega um sama minnið að ræða og fram kemur i
sögunum af sækúm í Höfða og Vogum. Aðeins kemur hér
selmey í stað ,,sækonu“ við Höfða og marmennils í Vogum
syðra, en mjótt var jafnan á mununum milli þessara mann-
gerða í þjóðtrúnni.
Athygli vekur að þessar þrjár sögur eru gamlar og bera
mjög keim ævintýra, þótt reynt sé að tengja Höfðasagnirnar
kirkjugripum, sem ætla má að hafi verið til. Einnig er þessum
sögum sameiginlegt, að þær eru nátengdar örnefnum á um-
ræddum stöðum (Kvígudalir, Uxavogur, Kvíguvogar), og má
því í rauninni líta á þær sem örnefnasögur.
4) „Sœkú náð hjá Kálfatjörn“. Árni Óla: Strönd og vogar, bls.
268. Saga þessi er rituð í „Ictyographia“ Jóns Ólafssonar frá
Grunnavík, 1737, og er því eflaust nokkuð gömul, enda á hún
að hafa gerst i tíð Amunda Ormssonar prests á Kálfatjörn
1623-1670.
Segir þar frá Gunnari nokkrum „föður tengdasonar prestsins“ (mun hafa
átt heima á Þórustöðum um þetta leyti), er kom af sjó með hásetum sínum
og „sér hvar sænaut ganga upp með tjörninni og ætla til vatns“. Heitir
87