Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1971, Page 117

UM ÞJÓÐSKJALASAFN ÍSLANDS
117
skrám um skjalasafn stiftamtmanns, amtmanna, stiftsyfirvalda, landshöfðingj a og
landsyfirréttar. Hefur þessum skjalasöfnum einnig jafnharðan verið komiS fyrir í
haldbetri og skjólbetri umbúSum en áSur.
Ymiss konar nýbreytni hefur veriS tekin upp við Þj óðskj alasafn hin síðari ár.
ÁriS 1952 komu Mormónar hingað á vegum ættfræðafélagsins „Genealogical Society“
í Utah og fengu leyfi til að taka mikrofilmur af öllum helztu ættfræðiheimildmn
safnsins, þ. á m. manntölum, kirkjubókum, dómabókum og skiptabókum. Fékk ÞjóS-
skjalasafn sér að kostnaðarlausu eitt eintak af hverri spólu, sem þeir tóku hér, samtals
um 1000 spólur, og þar með ágæta lestrarvél. VarS þetta stofn að mjög handhægu
mikrofilmusafni ÞjóSskjalasafns, sem síSan hefur vaxiS töluvert árlega. Því miður
nýtist þetta mikrofilmusafn ekki svo vel sem skyldi vegna húsnæðisskorts og tormerkj a
á því að koma fyrir hentugum lesvélum, sem gestir safnsins gætu almennt haft not af.
ÁriS 1959 var byrjað að afrita á vél gömul aðalmanntöl safnsins til afnota fyrir
gesti þess í stað frumrita, sem fyrir löngu voru farin að láta á sjá og lágu undir stór-
skemmdum af völdum ofnotkunar. Liggja slík afrit nú fyrir í tvíriti af manntölunum
1860, 1870, 1880, 1890, 1920 og 1930, og verið er að ganga frá manntölunum 1855
og 1850. Hefur verk þetta orðið vinsælt af gestum safnsins og forðað dýrmætum
frumgögnum frá eyðileggingu. Auk þessa hefur erfðafræðinefnd tekiS manntalið
1910 upp á skýrsluvélakort og fært safninu að gjöf útskrift úr þessum vélkortum.
ÁriS 1964 var í svipuðum tilgangi byrjað að ljósmynda gamlar kirkjubækur ÞjóS-
skjalasafns í því nær fullri stærð, enda ekki vanþörf á, þar sem engar bækur safnsins
eru j afnlilífðarlaust notaðar sem þær. Enn er þó engan veginn gert nóg að ljósritun
kirkjubóka, og veldur þar mestu um fjárskortur, auk þess sem æskilegt væri að fá
aðgang aS xeroxmyndun hér á landi.
MeS tilkomu skjalaviSgerðarstofu, sem innvirkjuS var í húsakynnum ÞjóSskjala-
safns 1964-1965, hófst stórmerkur þáttur í starfsemi safnsins, en stofan vinnur einnig
fyrir Landsbókasafn og Handritastofnun íslands. Hefur slíkrar stofnunar óvíða veriS
meiri þörf en viS ÞjóSskjalasafn, svo illa sem tímans tönn, bæði rakir torfbæir og
óhentugar geymslur, áður en skjölin komu í safniS, og oft síSan óvægileg meðferS
gesta, hefur leikið sum skjalagögn safnsins. Starfsemi skj alaviSgerSarstofunnar, sem
byggS er á nýjustu tækni, hefur þegar þau fáu ár, sem hún hefur starfaS, unniS báS-
um söfnunum ómetanlegt gagn.
Fjárfrekasta og um leiS einhver umfangsmesta nýjungin í ÞjóSskjalasafni á undan-
förnum árum eru hinir nýju stálskápar á rennibrautum, sem síðan 1964 hefur verið
komiS fyrir í skj alageymslurými safnsins á tveimur hæðum af þeim fimm, sem safniS
hefur til umráða í vesturenda Safnahússins. Er ekki aðeins stórfelldur þrifnaSarauki aS
þeim fyrir safnið, heldur og verulegur sparnaður vegna gernýtingar á geymslurými
þess, sem fyrir rúmum 60 árum, þegar skjalasafnið var nýflutt í húsið, nam ekki
nema 2500 hillumetrum, en er nú um 4000 hillumetrar. AS vísu hefur komið nokkurt
hillurými í hlut ÞjóSskjalasafns af því húsnæði, er ÞjóSminjasafniS lét eftir sig, þegar
þaS fluttist burt úr húsinu. Þessi aukning á hillurými, sem skáparnir hafa haft í för