Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1971, Qupperneq 171

STOFNUNARSÖFNHÁSKÓLA
171
hún beinzt að því að afla sérstakra upplýsinga og koma þeim á framfæri. Áherzlan
hefur legiS á söfnun heimilda, en ekki á dreifingu þeirra. En eSli sínu samkvæmt
þurfa raunvísindin mjög á hinni síSarnefndu upplýsingaþjónustu aS halda (21,
s. 122). Er hún svo mjög frábrugSin hinni fyrri, aS áhöld eru um þaS, hvort þessar
tvær tegundir þjónustu geti talizt til sömu fræSigreinar (sbr. 4, s. 307-311).
Framangreindar athugasemdir taka til raunvísinda. VerSa nú nefnd nokkur atriSi,
sem fremur eru almenns eSlis.
5. Vísindarannsóknir almennt liafa vaxiS mjög á síSustu tímum, og vísindin hafa
greinzt í fleiri og fleiri sérsviS. Um leiS verSur þörfin á sérhæfSri bókasafnsþjónustu
hrýnni.
6. Otgáfa prentaSs máls hefur vaxiS gífurlega. Svo aS nefndar séu nokkrar tölur,
jókst bókagerS á árunum 1951-60 í 31 landi um 33 af hundraSi aS meSaltali. í
Bandaríkjunum einum jókst útgáfa um 63 af hundraSi (5, s. 6). Amerískar og þýzkar
athuganir gera ráS fyrir, aS aukning fræSilegra rita og tímarita sé um 41/2-5 af
hundraSi; brezkar athuganir staSfesta þessar tölur. Þetta merkir, aS gerS fræSirita
einvörSungu tvöfaldist á u. þ. b. 15 árum (21, gr. 614, s. 154).
HiS aukna aSstreymi bóka í aSalsöfnin gerir þau þyngri í vöfum, mikil vinna fer í
þaS aS sinna frumþörfum, svo sem flokkun og skráningu. Um leiS dregur úr þeirri
einstaklingslegu og sérhæfSu þjónustu, sem vísindamenn þurfa á aS halda. Þeir fælast
því oft stóru aSalsöfnin, en reiSa sig fremur á hin smærri sérsöfn.
7. Byggingar aSalsafna eru oft óhentugar til þeirrar margþættu starfsemi, sem nú
á dögum er krafizt af háskólabókasöfnum. Þetta á ekki aSeins viS um gamlar bygg-
ingar, sbr. dæmiS í upphafi kaflans, heldur kunna nýjar byggingar aS vera ranglega
skipulagSar. Þær kröfur verSur m. a. aS gera til nýrra safnbygginga, aS auSvelt sé
aS breyta þeim eSa stækka þær eftir því, sem starfsemin þróast og nýjar, oft ófyrir-
sjáanlegar þarfir koma í ljós. K. D. Metcalf segir áriS 1954 um þetta atriSi: „Stofnun,
sem skipuleggur nýja byggingu nú á dögum, verSur aS sjá fyrir nægilegu rými til þess
aS hýsa þá aukningu bókaforSans, sem verSur á næstu 25 árum samkvæmt núverandi
aukningu, og hún verSur aS gera ráS fyrir nægu lesstofurými meS hliSsjón af þeirri
nemendafjölgun, sem áætluS er á sama tímabili. En ekki er of snemmt aS hyggja aS
árinu 1980.“ (K. D. Metcalf: Spatial problems in university libraries. Library Trends,
II (1954), s. 559. Tilvitnun tekin eftir 28, s. 492 og 524.)
8. StaSsetning bygginga skiptir líka máli. Sé aSalsafniS staSsett í nágrenni viS
hyggingar háskólans, dregur úr þörfinni fyrir sérsöfn stofnana. En ef aSalsafniS er
afskekkt, hleypur ofvöxtur í sérsöfnin (8, s. 76).
9. Venjulega er aSalsöfnum ekki veitt nægilegt fé dl aS sinna þeim kröfum, sem til
þeirra eru gerSar.
10. Fjöldi háskólastúdenta hefur aukizt mjög síSustu ár. Ein heimild kveSur svo
aS orSi, aS þessi aukning sé líklega undirrót allra annarra breytinga í háskólanum
(21, gr. 18, s. 9). Ég nefni til skýringar tvö dæmi um stúdentafjölgun. ÁriS 1950 voru
stúdentar í SvíþjóS 6.5 hundraSshlutir af fæSingarárgangi. ÁriS 1963 voru þeir 14