Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 49

BROT ÚR BARNAPRÉDIKUNUM
49
eða notuð við útgáfur þegar skráin kom út. Úr þessu hefur að
nokkru ræst á síðustu áratugum,24 en þó bíða sum brotanna enn
útgáfu og umQöllunar.25
AM 667 XV 4to er tvö samfost skinnblöð, og eru mestu mál
þeirra 18,1 x 13,1 sm. Blöðin eru með samfelldum texta, þannig að
þau hafa í öndverðu verið innsta tvinn í kveri. Skinnið er upp-
skafningur, og hafa verið smágöt á því þegar á það var skrifað í
seinna skiptið; leifar af eldri skrift eru mestar á lv, einkum aftast í
línunum 8-19, og á 2r, einkum fremst í línunum 13-18. Líklega
hefur þessi eldri texti verið á latínu, en engin leið er að komast að
efni hans. Nýja skriftin er smá og 27-30 línur á hverri blaðsíðu.
Skinnið er dökkt og skriftin sumstaðar máð, en hún kemur víðast
skýrt fram á myndum teknum í útfjólubláu ljósi.
„Prédikan — angár hviledagens helligholdelse“, segir um efni
brotsins XV í skrá Kálunds, og ljóst er að prédikunin fjallar um 3.
boðorðið og að henni er beint til barna, því að ’barnakorn’ eru
ávörpuð nokkrum sinnum í textanum. Það var því freistandi að
ætla að hér væru komnar leifar af þýðingu Odds Gottskálkssonar á
Fræðaprédikununum, og sú hugmynd fékk stuðning við laus-
legan samanburð á orðfæri textans við Nýja testamentis þýðingu
Odds.26 M.a. kom í Ijós að drjúgan hluta hinna sjaldgæfari orða var
að finna í orðasafninu í bók Jóns Helgasonar um málið á þeirri
þýðingu,27 þar á meðal ’barnakorn’, og um mörg þeirra orða sem
ekki eru í orðasafni Jóns vóru dæmi úr Nýja testamenti Odds í
seðiasafni Orðabókar Háskólans.28
Fyrir atbeina Finnboga Guðmundssonar landsbókavarðar var
aílað mjófilmu af þeirri latínuþýðingu Fræðaprédikananna sem
Justus Jonas birti 1539 og Oddur íslenskaði samkvæmt texta
titilblaðsins í bókaskrá Harboes, og að henni fenginni var það
staðfest að brotið XV hafði að geyma leifar af þýðingu þeirrar
24 T.d. er efni brotsins VI aðeins skilgreint sem „Biblíusaga" í skrá Kálunds, en það er úr
þýðingum á Jesú Síraks bók, sbr. Chr. Westergárd-Nielsen, To bibelske visdomsbeger og deres
islandske overlevering (Bibliotheca Arnamagnæana XVI, Kh. 1957), 103-06.
25 Þetta á m.a. við um brotin XVI og XVII, en efni þeirra er- eins og brotsins XV sem hér
verður fjallað um - skilgreint sem „Prédikan" í skrá Kálunds.
26 Petta er hid nya Testament/ Jesu Christi eiginlig ord og Euangelia ... (Hróarskeldu 1540). -
Ljósprent: Hib nya testament 1540 (Monumenta Typographica Islandica I. Kh. 1933). -
Útgáfa með nútímastafsetningu: Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar, útg. Sigurbjörn
Einarsson, Guðrún Kvaran, Gunnlaugur Ingólfsson ogjón Aðalsteinn Jónsson (Rv. 1988).
27 Málið á Nýia testamenti Odds Gottskálkssonar (Safn Fræðafjelagsins um ísland og íslend-
inga VII, Kh. 1929).
28 Ég þakka Guðrúnu Kvaran orðabókarritstjóra fyrir könnun á þessu efni, sem var gerð
áður en Nýja testamenti Odds var slegið inn á tölvu vegna útgáfunnar 1988. Frekari
orðaleit í tölvu hefur ekki farið fram.
4