Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 100
100
ÓLAFUR PÁLMASON
ingu og héraðasögu. Ég hygg, að þar séu í safni Páls nálega öll
yflrlits- og undirstöðuverk auk ótalmargra rita og ritlinga um
afmörkuð efni. I þessari grein naut Páll áreiðanlega kunnings-
skapar við fremstu náttúrufræðinga landsins, sem voru sumir í
forustusveit Ferðafélagsins. Þetta vinfengi varð m.a. til þess, að
Páll náði í einn stað firnamiklu safni af sérprentuðum ritgerðum
íslenzkra náttúruvísindamanna, ekki sízt jarðfræðinga, sem ann-
ars eru dreifðar í tímaritum og ritsöfnum, mörgum erlendum.
Þótt nú séu nefndir þeir efnisllokkar í safni Páls Jónssonar, sem
ég hygg, að séu fullkomnastir og heillegastir, mætti telja aðra, sem
koma þar fast á eftir, svo sem íslenzkan sagnaskáldskap, íslenzk
fornrit, tímarit 18. og 19. aldar og hin vandaðri og grónari tímarit
þessarar aldar.
Þegar kemur að því, sem ég hef hér áður kallað bókminjar, er
enn vandara að bera niður til frásagnar, svo mörgu sem þar er af
að taka í sjaldgæfum útgáfum og sérkennilegum eintökum. Sé
spurt um elztu bók í Pálssafni, þá er það eitt af ritum Marteins
Lúters, prentað í Wittenberg árið 1521.
Þegar kom fram yfir 1950, tók Páll að leggja áherzlu á söfnun
íslenzkra bóka frá fyrri öldum og varð þar ótrúlega vel ágengt,
þegar þess er gætt, hve seint hann sótti á þau mið. Ein íslenzk bók
frá 16. öld er í Pálssafni, svo kölluð Leikmannabiblía, Biblia
Laicorum, eftir Johann Aumann í þýðingu Guðbrands biskups
Þorlákssonar, prentuð á Hólum 1599.
Mér telst svo til, að frá 17. öld séu í safni Páls 29 íslenzkar bækur,
þar á meðal níu Skálholtsprent. Meðal þessara bóka er Þorláks-
biblía, gefin út á Hólum 1744, en síðan átti Páll allar útgáfur
Biblíunnar á íslenzku fram á síðara hluta 19. aldar, er farið var að
prenta hana í Lundúnum. Af útgáfum Passíusálma átti Páll
fágætlega gott safn. Þar eru þrjár af íjórum fyrstu útgáfum þeirra,
bæði hin fyrsta, 1666, og hin sjaldgæfasta, frá 1682. Síðan átti
hann allar útgáfur Passíusálma frá 18. öld og flestar hinna enn
yngri.
Frá 18. öld sýnist mér Páll hafa átt rúmlega 260 útgáfur
íslenzkra rita. Þar má nefna fyrstu útgáfu Vídalínspostillu 1718-
20 og ílestar síðari útgáfur hennar. Af 83 bókum og smáritum,
sem prentuð voru í Hrappsey á Breiðafirði á árunum 1773-94, átti
Páll hvorki meira né minna en 49, og eru þau rit hvert öðru
sjaldgæfara.