Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 113
UPPHAF ÞJÓÐFRÆÐASÖFNUNAR
113
hugmyndamiðil. Eitt frægasta skáld þessarar stefnu var Ludvig
Tieck, er birti fyrsta frumsamda ævintýrið, „Der blonde Eckbert“,
árið 1797.
Arið 1808 ritaði þýzki málfræðingurinn Wilhelm Grimm grein,
er hann nefndi „Uber die Entstehung der altdeutschen Poesi und
ihr Verháltniss zu der nordischen“, þar sem fyrst er að finna
hugmynd um aðskilnað hreinna þjóðkvæða og þjóðsagna og sama
efnis, sem hefði verið breytt af fagurfræðilega þenkjandi bók-
menntamönnum eða skáldin unnið úr á listrænan hátt til sköpun-
ar eigin verka.
Bræðurnir Wilhelm og þó einkum Jacob Grimrn mótuðu við-
horf sín til hins þjóðlega og jafnframt ævintýralega sagnaefnis á
þeim grunni, að þeir töldu það leifar fornra indógermanskra
arfsagna, sem af þeirri ástæðu þyrfti að skrá sem nákvæmast, svo
ekkert ruglaðist eða týndist af því verðmæta innihaldi, er þær
hefðu að geyrna, bæði almenningi og fræðimönnum. I vangavelt-
um, sem Jacob Grimm festi á blað árið 1811, nefnir hann, að rita
eigi allt nákvæntlega orðrétt eftir sögumanni með öllum svoköll-
uðum endileysum talmálsins. Pannig var þó ógerlegt á þessum
tíma að koma óbundnu efni orðrétt á pappír um leið og það
streymdi af vörum heimildarmanns, þegar til hjálpar var aðeins
pennastöngin. Leiðarljós við hin fræðimannlegu vinnubrögð var í
reynd, er um var að ræða sagnamál, að leitast við að halda öllum
sérkennum í orðafari og talsháttum, jafnframt því að leyfa sér ekki
neins konar skáldleg stílbrögð, sem ekki tíðkuðust í munnlegri
frásögn, eða aðra ónákvæmni eða tilgerð í meðferð efnisins.
Orðrétt skráning varð naumast möguleg fyrr en löngu síðar á öld
raíknúinna upptökutækja.
Grimmsbræður birtu fyrsta bindi ævintýrasafnsins, „Kinder
und Hausmárchen“, árið 1812. Er það tímamótaverk í útgáfu
þjóðsagna, og með því lögðu þeir grundvöll að vísindalegum
vinnubrögðum við söfnun þjóðlegra fræða og þjóðfræði sem
sjálfstæðri vísindagrein.1
Hin rómantísku bókmenntaáhrif bárust strax í upphafi 19.
aldar frá Pýzkalandi til Danmerkur, og kornu þar bæði skáld og
' Sjá t.d. Dag Strömbáck, „Bröderna Grimm och folkeminnesforskningens vetenskapliga
grundlággning", Arv, Árgáng 1, 1945, Uppsala 1946, bls. 1-18; sbr. t.d. Jón Hnefill
Aðalsteinsson, „Þjóðsögur og sagnir", Islensk þjóðmenning VI, Munnmenntir og
bókmenning, Reykjavík 1989, bls. 235-37; sbr. einnig ýmis uppsláttarrit um upphaf
þýzkrar og alþjóðlegrar söfnunar þjóðfræða, t.d. Enzyklopádie des Márchens I-, Berlin,
NewYork 1977-[ólokið].