Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 115

UPPHAF ÞJÓÐFRÆÐASÖFNUNAR
115
Svo mikið varð Hafnarmönnum um þennan áfellisdóm að sett var
neðanmálsnóta við þessi orð, þar sem sagt er undarlegt, að svo
mörgum hafi þótt lítið til sögunnar koma, svo snilldarlega sem hún
sé samin og óskandi að einhver heimamanna yrði til að semja
ævintýri, sem ekki væri lakara.7'
Fjórði árgangur Fjölnis, sem út kom árið 1839, hefst á sam-
nefndri grein ritinu, þ.e. „Fjölnir“, er íjallar um efni fyrri árganga.
Benda allar líkur til þess, að höfundur sé Konráð Gíslason. I
þessari grein er m.a. rætt um þá tilraun, sem gerð hafi verið, að
kynna Islendingum hinar nýju bókmenntir, er bæði séu ástundað-
ar af Þjóðverjum og Dönum, og reynt er að skýra þann mun, er sé
að finna á eldri sögum með raunsæilegu yfirbragði og ævintýraleg-
um sögum samtímans, sem byggi á ímyndunaraflinu. í þessu
viðfangi er jafnframt bent á, hversu Norðurálfuófriðurinn mikli
hafi haft djúp áhrif á þróun bókmenntanna um og eftir aldamótin.
Þá hafi menn, sem óttuðust undirokun þjóða sinna og menningar-
legt hrun, séð með augum ættjarðarástarinnar, hvílíkan íjársjóð
liðnir tímar heíðu að geyma og tekið sig til að safna sem vandlegast
öllum menjum fortíðarinnar til að varðveita þær eins og hver
önnur þjóðardýrindi.
Skáld og sagnafrœðíngar gáfu sig að öllum þeím sögum og munnmæl-
um, sem loðað hafa við hjá alþíðu öld eptir öld, og borizt mann frá manni,
og lögðu á það mikla stund, að finna þœr óbrjálaðar. Flestar þjóðir eíga
nóg til af þesskonar sögum, og eru þær ímist sprottnar af eínhvurjum
atburðum, er gjörzt hafa í fornöld, eður þœr eru spunnar upp úr hugum
manna smátt og smátt, er eínn bœtir við, og tekur við af öðrum. Ut úr
sögum þessum gerðu skáldin kvæði og ævintíri, og höfðu þau, sem vonlegt
var, meíra snið eptir þeírri þjóðinni, er þau voru undir komin og hennar
kjörum og forlögum, enn hin eldri, er síður áttu að lísa nokkuri
þjóðeínkunn sjer í lagi, enn mannlegu eðli með þeím kostum og anmörkum,
er finnasl með hvurri þjóð.
Bent er á, að hinar kunnu sögur Walter Scott á Bretlandi séu
flestar tilbúnar úr gömlum almúgasögum, hálfsönnum eða ósönn-
um, sem verið hafi í munnmælum og alþýðan haft sér til skemmt-
unar mann fram af manni, og líkt sé m.a. varið með sögur B.S.
7 Ólafur Indriðason, „Úr brjefi af Austíjörðum", Fjölnir, annað ár 1836, Kaupmannahöfn
1836, bls. 39-40; sbr. Aðalgeir Kristjánsson, Brynjólfur Pétursson, ævi og störf,
Reykjavík 1972, bls. 60.