Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 63
BROT ÚR BARNAPRÉDIKUNUM
63
(af þýskum ættum) í fyrir og þýska í bak. Latneska tengingin
’quando’ er þýdd ’þá eð’ í lr25-26 og 2r20 en miklu oftar ’nær eð’,
t.d. 1 r 13,18,20, eða ’þá nær eð’, t.d. 1 r21 og 2vl3,27.68 í tilvísunar-
setningum er stundum haft spurnarfornafn, lr8 ’á hverjum’, 2vl8
’með hverjum’, lv3 ’hvað ... að’ og 2r9 ’hvað er’; slíkt var algengt
löngu fyrr, einkum í kirkjulegum ritum á 14. öld.69
Eignarfornöfn og persónufornöfn í eignarfalli fara einlægt á
undan þeim nafnorðum sem þau ákvarða, t.a.m. Irl4 ’hans vilja’,
2rl ’sína náð’, 2r 13 ’þinn vilji’70 og 2rl9 ’vorn vilja’.71 Sagnir standa
hins vegar oft á eftir andlagi, sagnfyllingu eða forsetningarlið, t.d.
Iv3 ’nokkuð grætt geta’, lrl4 ’hlýðugir værum’, 2r3-4 ’með
fagnaði þjóna’ og 2r28-29 ’sín hið grimmligasta hefnt’.72
8. Beygingar, fallstjórn og þyðingar sagnmynda
Að því er beygingar varðar má nefna að lr9 ’vorar eykir’ virðist
vera kvenkyns,73 og í 2r30-2vl ’hinni mestri möglan’ er lýsingar-
orðið beygt sterkt.74
Varðandi fallstjórn er þess að geta að ’hlýða’ (’audire’) stjórnar
þolfalli, lr22, og ’skikka’ bæði þágufalli og þolfalli, 1 v 18— 19
’skikka tímanum’ en 2r6-7 ’skikka tímann og stundirnar’. í
lvl4,19 stjórnar ’hefna’ (’punire’) þágufalli og væntanlega einnig í
lr28 ’hefnir oss’;75 á öllum þessum stöðum eru það þeir sem refsað
er sem standa í aukafallinu, en í 2r28-29 er ’hefna sín á’ þýðing á
’se ulcisci de’. Loks má nefna að ’verðugur’ tekur með sér þágufall í
1 v 17— 18 ’guðs hátíðardeginum verðugir’.76
Fróðlegt er að sjá hvernig Oddur Gottskálksson hefur farið með
tíðir, hætti og myndir latneskra sagna í þýðingu sinni.
68Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27), 147-48; Bandle, Die Sprache ...(sjá nmgr. 66),
457.
69 Bandle, Die Sprache ... (sjá nmgr. 66), 364—66.
70 Sbr. Stefán Karlsson, ’Drottinleg bæn á móðurmáli’, Biblíuþjðingar í sögu og samtíð
(Studia theologica islandica 4, Rv. 1990), 163-64.
71 Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27), 171-72.
72 Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27), 168-70.
73 Sjá þó nmgr. 30. - Gunnlaugur Ingólfsson orðabókarritstjóri hefur frætt mig um eitt
dæmi frá 17. öld um kvenkynsorðið ’eyk’: „A þessum vegi fundum við eyk nokkra ...; hana
voguðum við að taka, ... og henni á bak stigum ...“ (Æfisaga Jóns Ólafssonar Indíafara ...
(1661), útg. Sigfús Blöndal (Kh. 1908-09), 171).
74 Sbr. Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27), 117.
75 Sbr. Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27), 103-06, um fallstjórn sagna; þar eru þó ekki
dæmi um þessar sagnir.
76 Pess er einnig dæmi í Nýja testamenti Odds, sbr. Jón Helgason, Málið ... (sjá nmgr. 27),
106.