Andvari - 01.10.1960, Blaðsíða 28

218
APOSTOLOS DASCALAKIS
ANDVAIU
jafnréttis og frelsis, þegar það livaS eftir
annað og skilyrðislaust greiddi atkvæði
með málstað grískra manna á Kýpur, er
þcir voru að berjast fyrir frelsi sínu og
báru réttlætiskröfur sínar fram á þingi
Sameinuðu þjóðanna. Þá var ísland fögur
undantekning meðal Evrópuþjóða og
stóð staðfast og af fullri hollustu við
málstað frelsisins, eins og það hefur alltaf
gert í þúsund ár. Allir Grikkir munu
jafnan verða þakklátir Islendingum fyrir
þá djörfung, er þeir sýndu lijá Samein-
uðu þjóðunum, og ég fullyrði, að í Grikk-
landi njótið þér mestrar bylli allra
Evrópuþjóða.
Efnið sem ég hef valið til að ræða um
er sá þáttur í menningarsambandi landa
vorra sem mestum ljóma slær á, og á
ég þar við líf og starf Norðurlandamanna
í Grikklandi á miðöldum, í Byzantium,
Miklagarði. Þangað komu þeir ekki, eins
og svo víða annars staðar, sem árásar-
mcnn og sigurvegarar, heldur komu þeir
og lifðu í landi voru sem bandamenn
og verndarar ölduin saman. Því miður
vinnst mér ekki tími til að drepa á nema
nokkur atriði, og mun ég þá reyna að
tína til merkustu grísku heimildirnar,
sem til eru um þetta efni frá miðöldum.
Árið 1638 hvarf doginn í Feneyjum,
Francesco Morosini, á brott frá Aþenu,
sem hann hafði hrifið úr böndum Tyrkja
nokkrum mánuðum áður eftir langa um-
sát. Meðan á þeirri umsát stóð, hafði
doginn látið skjóta á hið fornfræga hof
Fídiasar, Parthenon, og eyðilagt það að
nokkru. ÁSur en hann yfirgaf hina helgu
borg Pallas Aþenu lét hann flytja burtu
úr hofum hennar mörg forn listaverk í
því skyni að skrcyta með þeim heimaborg
sína, vatnadísina við Adríahaf. Einkan-
lega lék honum mikill hugur á gríðar-
stóru Ijóni, sem var innarlega við höfn-
ina í Pireus, hafnarborg Aþenu. Hann lét
því taka ljónið ásamt hinum öðrum lista-
verkum og flytja það til Feneyja, og þar
er það nú fyrir framan hliðið að Gömlu
Höfninni. Þar þrumir það enn, stolt í
leiðindum sínum hjá síkjum Feneyja-
borgar, þar sem nærgöngulir ferðamenn
spígspora og horfa forvitnisaugum á hið
forna varðljón Aþenuhafnar.
Á síður ljónsins eru grafin bönd í
léttum sveiflum, og fannst mönnum einu
sinni sem framið hefði verið tillitslaust
skemmdarverk á fornu listaverki. Og hver
veit hver eða bverjir gert hafa þennan
gröft . . . ef til vill einhverjir framandi
sjómenn, sem verið hafa að flækjast um
auða höfnina í Pireus á fyrstu öldunum
sem Tyrkir stjórnuðu hér. Kannske höfðu
þeir ekkert að gera og styttu sér stundir
með þessu dútli, þangaÖ til búið væri
að ferma skipið og hægt væri að láta
úr böfn. Snemma á öldinni sem leið
voru nokkrir fornleifafræðingar fra
Norðurlöndum í Feneyjum og skoðuðu
bæði þetta og bitt. Þeir rannsökuðu
ljónið, og fundu þá, sér til mikillar furðu,
að það scm á það var höggvið var alls
ekki venjulegt fánýtt krumsprang af rælm
gcrt, heldur var það forn norræn áletrun
skráð með rúnum. Fn margt hefur vesib
ings Ijónið orðið að þola á sinni löngu
ævi, sífellt nag af tímans tönn, illa með-
ferð siðlausra manna, harðhnjóskuleg'i
flutninga landa í milli og margt fleira,
enda var nú svo komið, að flestar rúnirnar
voru stórlega skemmdar, og ókleift virt-
ist að lesa upphaf textans. En á því lék
enginn vafi, að þetta var forn norræn
rúnaáletrun, rist á þeim árum þegar sæ-
konungar flæddu yfir Evrópu, víking'
arnir, hinir hræðilegu norðurmenn, eins
og íbúar Vestur-Fvrópu kiilluðu þá 1
angist sinni. En hvenær, hvaðan og
hvernig komu þessir skandínavísku sæ-
farar og sjóræningjar til hinna fornhelgu
stranda Grikklands alla leið norðan af