Andvari - 01.10.1960, Blaðsíða 84

274
BALDUR LINDAL
ANDVARl
nærri sjó. Þessi eru Krísuvík og Reykja-
nestá. Við nánari athugun kemur einnig
í ljós, að þau jarðhitasvæði liggja vel við
aðalmarkaðnum. Þetta allt til samans gef-
ur okkur aðstæður, sem flestir telja að
minnsta kosti verðar fyllstu athygli. A
þessum megingrundvelli fer sú rannsókn
fram, sem nú verður drepið á.
Saltverksmiðjan.
Þótt þessi rannsókn hafi verið allslitr-
ótt þann tíma, sem unnið hefir verið að
henni, hefur hún oft notið þeirra beztu
sérfræðilegra starfskrafta, sem völ er á
hér og erlendis. Hlutverk sjálfs mín hefir
að nokkru reynzt það að afla álits hinna
sérfróðu manna og samræma starf þeirra.
I þessari grein verður því rniður að stikla
á stóru, og það verður ekki unnt að geta
um nema lítinn hluta þeirra atriða, sem
tekin hafa verið til meðferðar. En þó er
vonað, að lesendur fái hugmynd um aðal-
viðhorfin. Ég mun nú fyrst skýra lítil-
lega frá tækniatriðum varðandi verk-
smiÖjuna sjálfa.
Við skulum strax í byrjun skipta salt-
vinnslu úr sjó í tvo meginþætti. Sá fyrri
er sá að nema burtu það mikinn hluta
vatnsins, að eftir verði því nær mettuð
saltlausn, og skal sá þáttur kallast frurn-
vinnsla. Síðari þátturinn er að láta fara
fram uppgufun á mettuðu saltlausninni
og skilja frá saltið, sem myndast við það.
Sá þáttur nefnist saltgerð.
Saltgerðarþátturinn sem slíkur hefir
reynzt fremur auðleyst viðfangsefni. Les-
andinn mun strax koma auga á, hve líkar
aðstæður eru þar og venja er til með salt-
vinnslu úr skolvatni frá neðanjarðarsalt-
lögum. Að vísu inniheldur sjórinn meiri
aukaefni en venja er til með slíkt skol-
vatn, en það krefst lítils fráviks í gerð
og rekstri hinna hefðbundnu margþrepa
eimingartækja. Vitað er, að slík tæki hafa
verið notuð í sambandi við náttúrlega
uppgufun á sjó, og þá við saltgerðina
sjálfa. Til frekara öryggis voru þó gerðar
tilraunir hér, sem sýndu, að unnt væri að
ná mestum hluta saltsins á þennan hátt.
Það var hins vegar annað vandamál við
saltgerðina, sem vafðist fyrir okkur í fleiri
ár. Þar sem aðalsaltmagnið hér fer til
fisksöltunar, er nauðsynlegt að geta unnið
gróft salt. Þessir venjulegu margþrepa
eimar gefa hins vegar fínt salt, sem líkist
borðsalti. Slíkt salt myndi ekki reynast
vel við fisk, að því að talið er. 1 fyrstu
beindust athuganirnar að því að finna
hagkvæmar aðferðir til þess að fá stóra
einstaka kristalla, svo sem gerist við nátt-
úrlega uppgufun. Samsvarandi aðferð er
þó augsýnilega óhagkvæm sökum þess,
að þar eru kristallarnir fleiri vikur að
myndast. Hraðri kristalmyndun reyndist
þó unnt að ná með öðrum aðferðum, en
hæpið virtist, að lögun þeirra og stærð
yrði fullnægjandi.
Einu sinni sem oftar varð tveimur
okkar gengið um saltfiskverkunarstöð í
Reykjavík. Svo vildi til, að þar var þá
verið að salta með steinsalti, þ. e. salti,
sem hafði verið brotið í námu, en ekki
hinu venjulega Miðjarðarhafs sjósalti,
sem mest flyzt af hingað. Ein handfylli
af steinsaltinu gaf nýja hugmynd. Þetta
salt leit ekki út fyrir að vera kristallað,
heldur pressað saman. Því þá ekki að
pressa smáu kristallana frá hinum venju-
legu saltgerðartækjum saman, og mala
síðan á sama hátt og hafði verið gert við
þetta salt? Skömmu síðar leiddi eftir-
grennslan í ljós, að verksmiðja ein í
Kanada, sem vinnur salt til fisksöltunar,
gerir það einmitt á þennan hátt. Þetta
kanadíska salt var reynt við fisksöltun
hér með góðum árangri. Nú hefir hafizt
regluleg framleiðsla þessara saltþjappna
hjá minnsta kosti einu fyrirtæki í Vestur-
heimi.
Vandinn við saltvinnslu úr sjó hér