Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 80

318
JÓN GÍSLASON
ANDVARI
inn í hann, jpegar hann rak augun í þetta
hjá Möller, og hann þá látið þýðinguna
flakka!“
Natten igjennem han da, velhyllet i
Blomster af Faaret,
Dypt i sit Sind betænkte det Tog,
Athene ham paaböd.
Seinna sá hann sig, svo sem síðar verður
getið, um hönd og þýddi •/Ey.u/amuávog
öiog uiótip blátt áfram: Hér lá Telemakk-
us undir sauðargæru." — Þetta voru
ummæli praesidis. En þessi ályktun lijá
praeses þarf ekki að vera rétt, og satt að
segja þykir mér ósennilegt, að nokkuð
í þýðingum Sveinbjarnar verði rakið til
„svefngalsa" hans. Hitt þykir mér senni-
legra, að Sveinbjörn hafi hér aðallega
farið eftir einhverri orðabók eða skýring-
um. Þess sjást merki í fyrstu þýðingum
hans, að hann hefur verið háðari slíku
en síðar, og einnig hefur nokkru um
ráðið tillit til nemenda hans, sem hann
vildi fá í hendur þýðingu, er væri sem
nákvæmust. I orðabók Passows, 4. útg.,
Leipzig 1831,1) stendur m. a. við orðið
ucotov, tó, og ucotog, ó, þessi klausa: „die
Bedeutung Blume, die man lange als
Grundbedeutung ansah, hat das Wort
nie“. —• Má af þessum ummælum ráða,
að þýðing Sveinbjarnar hefur ekki verið
úr lausu lofti gripin. Hún hefur átt sér
stoð í eldri skýringum á þessu orði. At-
hyglisvert er, að þýðingar Möllers er
hvorki gctið í skrám stiftsbókasafnsins né
skólahókasafnsins, að því er praeses sjálf-
ur segir á bls. 86.
1) Praeses getur þessarar orðabókar á bls. 81,
F. Passow: Handwörterbuch der Grie-
chischen Sprache, 1—2 B., Leipzig 1819—
23. Segir praeses um þetta (bls. 81), að
orðabók þessi hafi verið samkvæmt skýrslu
Jóns lektors tekin úr bókasendingu til Bessa-
staðaskóla og lögð í skólabókasafnið til af-
nota handa kennurunum.
Áður gat ég þess, að mér fyndist skorta
i þessu riti samanburð á stíl Hómers,
eðli skáldskapar hans og anda annars
vegar og fornbókmennta vorra hins veg-
ar. Flér hefði átt að gera tilraun til að
svara þeirri spurningu, hvers vegna ein-
mitt íslendingurinn Sveinbjörn Egilsson
var líklegri til að geta þýtt Hómerskviður
betur en jafnvel hinir beztu þýðendur
annarra þjóða. ur því að praeses tók sér
fyrir hendur að rekja, rannsaka og túlka
vinnubrögð Sveinbjarnar Egilssonar, þeg-
ar hann á morgni íslenzkrar endurreisn-
ar færði íslendingum á þeirra eigin
tungu ein frægustu söguljóð heimsbók-
menntanna, gat hann ekki með góðu
móti komizt hjá að svara þessari spurn-
ingu. Slíkt afrek sem þýðing Hómers-
kviðna hefði ávallt verið talið til stór-
tíðinda í bókmenntum vorum, en á þess-
um tímamótum í tungu vorri og sögu
hafði verk þetta sérstaka þýðingu. Ég
held, að ummæli Benedikts Gröndals,
sem praeses vitnar í á bls. 115, hefðu
getað orðið undirstaða merkilegrar rann-
sóknar á þessu viðfangsefni, einkum
þessi orð Benedikts: „Engin þjóð í Norð-
urálfunni hefur því að fagna, sem vér
eigum, því að mál vort er enn svo lítið
breytt frá því er það áður var, að þó
vér köllum, að vér ritum „forna íslenzku“,
þá gerum vér það samt eigi, er málið er
að mestu leyti enn hið sama. Þegar slíkt
mál, fornt í anda og mynd, á að þýða
þau skáldmæli, er ort eru á fornu máli
og lýsa horfinni tíð, þá er auðsætt, að
þýðingin hlýtur að komast nær frurn-
ritinu heldur en ef hún er á „nýju“
máli, þar sem andinn er orðinn næsta
ólíkur fornöldinni."
Hér virðist mér Ben. Gröndal einmitt
hafa hreyft við kjarna þessa máls. Vér
íslendingar tölum enn tungu hinnar nor-
rænu hetju- og víkingaaldar og eigurn
fornar bókmenntir, sem gagnsýrðar eru