Andvari - 01.01.1998, Blaðsíða 96

94
ÁRMANN JAKOBSSON
ANDVARI
Leit og fundur er orsök og afleiðing.
En til þess að finna það mesta, verður að fórna öllu, líka voninni um árangur. (51)
Það er aðeins hægt að finna með því að leita án vonar um fund. „Perlan“
snýst um leit að dýrmætu perlunni en ungi maðurinn sem leitar hennar
finnur aðeins undarlegt blóm sem þjáningin gefur honum. Til að finna perl-
una verður hann að gefa blómið sem er orðið samvaxið honum: „Engu að
síður kippir hann út undarlega blóminu. Og sjá, milli róta þess liggur dýr-
mæta perlan.“ (44) Ungi maðurinn finnur perluna en aldrei kemur fram
hvers vegna hann leitaði hennar. í annarri flugu leitar kunningi ljóðmæl-
andans stúlku sem hann finnur ekki og í einni er kóngssonur lokaður inni í
kistu ásamt hring sem hann hefur ágirnst og gæti verið úr gulli: „Ég þori
ekki að fortaka það.“ (31) Efinn hefur tekið við af vissunni en leitin og
girndin lifa.
Þannig er verðmæti þess sem menn eltast við vafasamt, gildi leitarinnar
óvíst og árangurinn sennilega enginn. Heimsmynd Flugnanna er nöturleg
en í takt við tímann.
4. Ljóðbylting mæðgina
Það var ekki síst hið óbundna form Flugnanna sem var fjarska nýtt þegar
þær komu á prent. Jón kallaði þær ekki flugur að ástæðulausu. Hvorki voru
þær ljóð né sögur, eins og það var þá skilgreint en þó hvorttveggja í senn.
Islendingar höfðu þá enn ekki vanist því formi sem nú heitir prósaljóð
enda þótt það væri til, eins og síðar verður drepið á.
Ljóð eru tignarleg og virðuleg en það eru flugur Jóns Thoroddsens ekki.
„Þær hafa mig að háði og spotti“, kvartar skáldið (21). Flugurnar eru leið-
indakvikindi sem virða ekki lögmál skáldskaparins og síst af öllu formið.
Myndmál er lítt í öndvegi í mörgum flugum en þegar þær koma fyrir eru
myndir iðulega í anda táknsæisstefnu og nýrómantíkur. Fyrir koma fiðrildi
í lokuðu blómi (27), sólargeisli hryggbrotinn af öldu (28), dýrmæt perla og
undarlegt blóm (43) og tákn af því tagi, óræð og dul eins og hjá sumum
nýrómantísku skáldanna. Hins vegar ber talsvert á óvenjulegri íróníu í garð
þessa táknmáls:
Þetta orti kunningi minn og síðan hann kom frá útlöndum talar hann ekki um annað
en skóga. Hann yrkir um skóga og líkir þeim við sálir mannanna. Allar aðrar líkingar
finnast honum einskis virði. Og þegar hann yrkir, talar hann um hrædda héra, sem
ómögulegt sé að komast í tæri við, eða þá uglu, sem sitji í holu tré. Hann talar líka
um syngjandi fugla. (57)
Slík formírónía er ekkert einsdæmi enda Jón Thoroddsen aldrei einn í