Andvari - 01.01.1998, Síða 126

124
KRISTJÁN B. JÓNASSON
ANDVARI
þarna og bíður með mér“ (bls. 136) - en það breytir því ekki að Ragnar er
enn að horfa á náttúruna úr bílnum. Hann liggur undir honum, kraminn af
tækninni í orðsins fyllstu merkingu og er að deyja án þess að hafa komist út
í þessa náttúru sem hann sér sífellt úr fjarlægð, sífellt frá veginum eða úr
bílnum sínum en snertir aldrei og tengist aldrei nema í gegnum skynjun og
miðlun sem römmuð er inn af tækninni.
Indriði G. Þorsteinsson sýnir okkur þessa tæknivæddu sjálfsveru á vissan
hátt sem valdalausa sjálfsveru. Jafnmikilvæg og tæknin er til að skapa hana
og ljá henni kraft og getu þá er hún að sama skapi geldandi. Rödd „píunn-
ar“ úr hátalaranum dregur kraftinn úr henni, tengir hana sviði sem er of
stórt til að hún nái á því tökum og gerir hana þar með óhæfa til að hafa
vald yfir nema mjög þröngu sviði tækninnar. Sjálfsveran er fremur neytandi
en framleiðandi. Hún er fremur þolandi en gerandi.
í smásögunni „Viðnám“ eftir Olaf Jóhann Sigurðsson sem birtist í sagna-
safninu Speglar og fiðrildi, sem út kom árið 1947, er árekstrum nútímans og
hefðbundins sveitasamfélags lýst á ekki ósvipaðan hátt. Gamli bóndinn,
Hrólfur, sem að vísu er hlægilegur og ýktur í sveitamennsku sinni, lendir
upp á kant við breska hernámsliðið þegar það vill byggja vélbyssuvirki í
túninu hjá honum. Hann nær að reka hermennina af höndum sér í fyrstu
lotu en það verður aðeins til þess að enn fleiri koma daginn eftir, vopnaðir
íslenskum túlki. Niðurstaðan eftir nokkurt þref verður að hermennirnir fá
að byggja virki á „Alagahólnum“ fyrir ofan slægjuna en þar með er málið
ekki leyst. Innrás hersins hefur fleira í för með sér. Hefðbundið skipulag
sveitasamfélagsins riðlast, faðirinn sem hingað til hefur stjórnað sínu heim-
ili með patríarkölskum myndugleik finnur að upplausnin blasir við, að dæt-
ur hans eru farnar að halda sér til fyrir dátana og að valdi hans hefur verið
skákað af enn stærra valdi. Það er athyglisvert að til að lýsa tilfinningu
valdaleysis sem bóndinn er hér í fyrsta skipti á fullorðinsárum að kynnast
notar Olafur Jóhann myndmál sem er ekki ósvipað því sem sjá má í Sjötíu
og níu af stöðinni. Um leið og Hrólfur bóndi kynnist því að landið hans er
ekki einstakt, sérstakt og afmarkað svæði sem felur í sér upplýsingar sem
hann einn skilur, og heldur því að sé nóg að hann einn túlki, líður honum
eins og fiski í neti. Bóndinn er flæktur í atburðarás sem hann veit að hann
losnar ekki út úr - alþjóðlegu efnahags-, hernaðar- og upplýsingakerfi nú-
tímans. Landsvæði bóndans sem í huga hans hefur yfir sér „áru“ sögu og
minninga, svo hér sé eilítið snúið upp á hugtak Walters Benjamins, er ekki
annað en hnit á korti í augum hernámsliðsins. Skrásetning þess gengur al-
gerlega á skjön við hugmyndir hans um það hvað landið feli í sér, hvaða
tungumál landið talar, ef svo má að orði komast. Bóndinn byltir sér í rúm-
inu að kveldi, órólegur því ekkert er sem það var: