Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2001, Síða 161

Andvari - 01.01.2001, Síða 161
ANDVARI „SAMFERÐAMENN MÍNIR MEGA FYLKJAST UM MIG OG HLÝÐA Á JÁTNINGAR MÍNAR“ 159 sama titilinum. Játningar Ágústínusar kirkjuföður (354-430) komu út í byrj- un fimmtu aldar (ritaðar á árunum 397—401) og Játningar Jean-Jaques Rousseau (1712-1778) komu út í tvennu lagi eftir andlát hans, nánar tiltekið 1781 og 1789 (höfundur lauk verkinu 1765). Verk Ágústínusar er talið marka upphaf hinnar trúarlegu játningasögu en verk Rousseau hins vegar upphaf hinnar veraldlegu sjálfsævisögu. Áhrif beggja verkanna á síðari tíma bók- menntir eru gríðarlega mikil og má í raun segja að með Játningunum (hér er átt við bæði verkin) verði til ákveðnar formgerðir sem sjálfsævisagnahöfund- ar tóku sér til fyrirmyndar næstu aldimar. Með Játningum sínum vildi Ágústínus gefa gott fordæmi; hann segir frá því hvemig hann frelsaðist til kristinnar trúar og lýsir leið sinni um villustigu trúleysis og rangrar breytni. Hann vill með verkinu verða öðrum til eftir- breytni og láta þannig gott af sér leiða í þágu trúarinnar. Öðrum þræði vill hann semja Guði lofgjörð, játa honum syndir sínar og lýsa yfir trú sinni. Samkvæmt því beinir hann máli sínu beint til Guðs. Verkið er að mörgu leyti frábrugðið sjálfsævisögum eins og við þekkjum þær í dag en engu að síður markar það tímamót og er umbyltingarkraftur þess fyrst og fremst talinn fel- ast í þeirri staðreynd að í verkinu megi í fyrsta sinn sjá innra líf höfundar gert að miðju og uppsprettu textans.1 Rousseau hafði önnur markmið í huga þegar hann hóf að festa ævi sína á blað. í inngangsorðum verksins áréttar hann að hann sé einstakur og engum öðrum líkur. Saga hans er því ekki dæmi um mannlega hegðun öðrum til eft- irbreytni heldur er hún þvert á móti einstök frásögn af einstökum manni skrifuð í þeim tilgangi að leiðrétta rangfærslur og mistúlkanir óvildarmanna hans og rétta hlut hans í samfélaginu. Verkið er varnarrit samið í þeim til- gangi að halda fram ákveðinni mynd af höfundinum handa eftirlifendum og ófæddum kynslóðum. Þetta kemur skýrt fram í upphafi verksins: Ég hef ákveðið að takast á hendur verkefni sem á sér ekkert fordæmi og sem mun, þegar því er lokið, ekki verða endurtekið. Tilgangur minn er að draga upp fyrir aðra menn mannlýsingu sem mun að öllu leyti bera sönnu eðli vitni, og maðurinn sem ég mun lýsa er ég sjálfur. Ég, einn. Ég þekki mitt eigið hjartalag og ég ber skynbragð á náunga minn. En ég er ólíkur öllum öðrum sem ég hef nokkum tíma hitt; ég fullyrði jafnvel að enginn mér líkur fyrirfinnist í allri veröldinni. Ég er kannski ekki betur gerður en hver annar, en að minnsta kosti er ég öðru vísi. Um það hvort náttúrunni fórst það vel eða illa úr hendi þegar hún felldi mig í það form sem hefur skapað mig verður aðeins hægt að dæma eftir lestur bókar minnar. Þegar blásið er í lúðra á dómsdegi mun ég stíga fram með þessa bók í hönd og mæta skapara mínum með þessum orðum: „Hér eru gjörðir mínar, það sem ég hugsaði, það sem ég var: Ég hef sagt frá hinu góða og hinu illa af sömu hreinskilni. Ég leyndi ekki því slæma og ég jók engu við það góða. Hafi ég fyrir einhverja tilviljun fært í stílinn eða fegrað líf mitt hefur það aðeins verið gjört til að fylla upp í eyður í minni mínu. Vera kann að ég hafí lýst einhverju sem staðreynd sem aðeins er byggt á líkum, en ég reyndi
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.