Andvari - 01.01.2008, Síða 100

98
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
ANDVARI
hugsanlega í snertingu við. Kannski var hann að víkja að þessari nafngift
með glott undir tönn í skopkvæðinu Mannkynssaga handa byrjendum sem
hefst á línunum:
Undan ferðamannsins fæti
valt steinn úr stað
og steininn hélt áfram að velta,
veiztu það?
{Kvœdasafn og greinar, bls 201)
Tildrög þess að Aðalsteinn Kristmundsson tók sér þetta sérkennilega nafn
eru hvergi rædd í ævisögu Steins eftir Gylfa Gröndal né heldur bók Sigfúsar
Daðasonar um Stein, Maðurinn og skáldið. Hins vegar kemur það fram hjá
Gylfa að Steinn hafi byrjað að yrkja fyrir alvöru þegar hann bjó í Grindavík
árið 1930 og barðist þar við að hafa í sig og á af veikum mætti. Það kemur líka
fram hjá Gylfa að árið 1932 hafi í fyrsta sinn birst ljóð á prenti undir nafninu
Steinn Steinarr. Að sögn Tómasar Þorvaldssonar heimildamanns Gylfa var
faðir Steins Kristmundur Guðmundsson samtíða Steini í Grindavík á þessum
árum og segir Tómas að ekki hafi verið kært með þeim feðgum.8 Það má leiða
að því getum að endurnýjuð kynnin af föðurnum fjarverandi hafi hvatt unga
manninn til að hætta að kenna sig við hann en kenna sig heldur við sjálfan sig,
eða öllu heldur þann eiginleika sinn sem hann taldi sig þurfa helst á að halda
við eigin endursköpun: hann hafi viljað hleypa í sig hörku.
Og ekki veitti af: Hann átti í vændum að kveðast á við fjandann.
V
Steinn Steinarr hefur löngum verið nokkurs konar persónugervingur ljóðbylt-
ingarinnar sem hér varð um miðbik 20. aldarinnar, þegar rím og stuðlar og
hefðbundin hrynjandi véku og aðrar ljóðrænar eigindir voru settar í öndvegi.9
Það kann að vera umdeilanlegt, þó ekki væri nema fyrir þá sök að ljóðaflokk-
urinn Tíminn og vatnið - helsta móderna verk hans - er að mestu rímaðar og
stuðlaðar tersínur hlaðnar samlíkingum af því tagi sem Einar Bragi úthýsti
úr nútímaskáldskap í frægum ritdómi um Sjödægru10. A hinn bóginn var
það Steinn sem gaf út sjálft dánarvottorð hins hefðbundna ljóðforms í viðtali
við Steingrím Sigurðsson í Lífi og list.n Og um hann sagði Sveinn Skorri
Höskuldssson prófessor í íslenskum nútímabókmenntum í bók sinni um
þessa ljóðbyltingu að stærð Steins sé þvílík í íslenskum bókmenntum síðustu
áratuga, „að segja megi að hann hafi í raun og veru bæði hafið og lokið því
fyrirbæri, sem oft er kallað formbylting ljóðsins á Islandi.“ 12
Og einn af hinum róttækari byltingarmönnum og aðdáendum Steins,
Hannes Sigfússon skáld sagði í viðtali við Silju Aðalsteinsdóttur í Tímariti