Andvari - 01.01.1950, Side 26

22
Jón Guðnason
ANDVARI
hann hafði með höndum þessi ár. Hann hafði tekið til með-
ferðar stórkostlegt sagnfræðilegt og bókmenntalegt viðfangsefni,
rannsóknir um eitt af merkustu tímabilum sögu vorrar, siðskipta-
öldina. Um það tímabil vissi „hvert harn í landinu nóg til þess,
að vakin sé forvitni í rneira", því að jafnvel frásögn stytztu ágripa
af íslands sögu urn þá atburði, sem hæst bar á þeim tíma, var
nógu glögg til þess að festast óafmáanlega í minni hvers lesanda,
auk þess sem minningin um þá hafði raunar geymzt með þjóð-
inni alla tíð, síðan er þeir gerðust. Hitt er annað mál, að dómar
þeir, er gengið höfðu um menn og málefni siðskiptaaldar, voru
fremur byggðir á sögnum en sanníræði. ítarleg rannsókn heim-
ilda hafði til þessa eigi verið gerð, en vænta mátti, að hún kynni
að leiða margt nýtt og óvænt í ljós og hrinda dómurn fyrri tíðar
manna í mikilvægum atriðum, enda reyndist það svo. Árangur
rannsókna sinna um þetta tímabil birti Páll Eggert í hinu mikla
ritverki sínu: „Menn og menntir siðskiptaaldarinnar á íslandi",
fjögur bindi (Rvík 1919—1926). — Hér er eigi rúm til að lýsa
þessu ritverki, enda er það kunnara en svo að þess sé þörf, og
viðurkenningu hefir það hlotið sem brautryðjanda verk og höf-
uðrit vort um þau efni, sem þar eru tekin til meðferðar. Fyrsta
bindið, um Jón Arason, tók Háskóli íslands gilt til varnar doktors-
nafnbót. Fór vörnin fram 24. okt. 1919, og var nafnbótin veitt.
Var þetta hin fyrsta doktorsvörn hér á landi og í Háskóla ís-
lands. Þáverandi prófessor í Islandssögu, dr. Jón J. Aðils, skrif-
aði ritdóm um doktorsritgerðina í „Skírni" 1920. Taldi hann þar
þá viðurkenningu, er höf. hafði hlotið, í alla staði maklega;
hann hafi „krufið það allt til mergjar, sem lýtur að Jóni Ara-
syni og athöfnum hans, og tekizt að leiðrétta ýmsar missagnir,
greiða úr ýmsum flækjum eða vafaatriðum og bregða nýju ljósi
yfir suma viðburðina". Enn fremur kvað dr. Jón Aðils svo að
orði, að höf. hefði „glöggt auga fyrir gildi heimilda sinna og dóm-
greind til að meta þær“.
Fræðastörf eru eigi hávaðasöm né ysmikil, heldur fara fram