Menntamál - 01.04.1967, Side 39

MENNTAMÁL
33
orsakasamhengi, sem ljóst verður af atíerli hennar. Hún
leikur við ómálga barnið að staðaldri með því að nota orð.
Þannig lærir barnið frá upphafi að nota orð sem leikföng
og kanna heiminn og merkingar hans með orðum um leið
og það kannar hann með líkamanum, þegar það skríður
um gólfið.
Samband lágstéttarbarns við móðurina er oft orðlaust.
Móðirin er jafn elsk að barninu, en túlkar það síður í orð-
um. Móðirin, aðalaflið í sálarlífi barns í frumbernsku, stýr-
ir því ólíkum vaxtarskilyrðum. Þróun barnshugans verður
að miklu leyti, einkum hvað tilfinningalífið snertir, orð-
laus þróun og óræð. Samskiptin við föðurinn, fulltrúa hins
ytra heims „veruleikans“, mótast af beitingu valds, af fyrir-
mælum og hlýðni. Þarna er ólíku saman að jafna. Hneigð
lágstéttarbarns til að nota orð til skýringar og sambands við
menn verður allt önnur en miðstéttarbarnsins: það hefur
ali/.t upp að miklu leyti orðlaust eða við bein boð móður-
innar gagnvart barninu: Náðu í mjólkina, komdu að borða,
þegiðu. Að öðru leyti skynjar það tilfinningahlýjuna í gegn-
um óræð tákn og handahreyfingar, í brosi eða viðmótinu
einu. Miðstéttarmóðirin sýnir oft sama viðmót, bros og
hreyfingar (þó einnig sé þar um ólíka atferlisstíla að ræða í
mörgum atriðum, eins og rannsóknir hafa leitt í ljós) en
breytir þessum táknum í orð. Börnin vaxa upp til fullorðins-
ára ólík að hátterni; í skólann koma þau með ólíkan arf
og ólíka möguleika til að fara með hann. Önnur stéttin
kemur í skólann með sjóð af orðum og setningum, áttavita
í huganum, er leiðbeinir um notkun orða í setningum.
Skólinn er orðastofnun, þar sem þetta orðapund er ávaxtað.
Hin kemur í skólann tiltölulega orðsnauð, með stjarfa
setningaskipun og engin tæki í orðastofnuninni til að taka
á móti og breyta því.
Að lokuvn skal stuttlega og í tilgátuformi reynt að heim-
hera þessi fræði að íslenzku umhverfi.