Kirkjuritið - 01.09.1950, Blaðsíða 22

174
KIRKJURITIÐ
reyndum svo langt sem þær ná. En hann viðurkennir að
furðu lítið sé unnt að vita um hinzta leyndardóm tilver-
unnar.
Rationalisminn, segir hann er annað og meira en hug-
arstefna, sem kom fram í lok átjándu aldar og lifði fram
á hina nítjándu. Hann er nauðsynlegt fyrirbrigði í öllu
heilbrigðu andlegu lífi. Allar raunverulegar framfarir í
heiminum eru runnar frá skynseminni. Með mikilli virð-
ingu minnist hann forustumanna upplýsingarinnar og telur
að sjaldan hafi betur horft í heiminum en á meðan áhrifa
þeirra gætti. Mikilleikur þeirra sé fólginn í því, að þeir
hafi átt bjartsýna trú á siðlegar hugsjónir um þroskun
einstaklinganna, þjóðfélaganna og mannkynsins í heild,
þeir hafi helgað líf sitt þessum hugsjónum og fengið aðra
til að trúa á þær. Án slíkrar trúar og viðleitni sé menn-
ing óhugsandi, því að menningin sé ekkert annað en sam-
anlagðar framfarir einstaklinga og þjóðfélaga, að því leyti
sem þessar framfarir stuðli að andlegum þroska.
Mesta böl heimsins nú sé það, að þessi trú sé að hrynja,
og þar með hrynji menningin í rúst.
Nú er það reyndar ætlun Schweitzers, að heimskoðun
Jesú hafi verið bölsýn og vart sé hægt af hinni ytri veröld
að komast að annarri niðurstöðu. Af hinum ytra heimi
telur hann að ekkert verði ályktað um gæzku Guðs né til-
veru. Rökvís hugsun um tilveruna geti aldrei orðið siðræn.
Sérhver trúarbrögð verði því að velja milli þess, að vera
annað hvort rökvís trúarbrögð, sem útskýri heiminn, eða
siðræn trúarbrögð, sem hljóti að vera órökvís. Indversk
trúarbrögð séu dæmi um fyrri tegundina. Kristindómur-
inn um hina síðari. Fagnaðarerindi Jesú sé reyndar mjög
órökvíst, þar sem það bæði geri ráð fyrir Guði sem sið-
ferðilegum persónuleika utan við heiminn, en þó hafandi
áhrif á hann. Þannig sé kristindómurinn reyndar í senn
bæði bölsýnn og bjartsýnn.
Þetta virðist í fljótu bragði allt hvað á móti öðru, en
er það þó reyndar ekki, þegar dýpra er skoðað. Viðfangs-