Blanda - 01.01.1932, Blaðsíða 365
359
hefur tíökast um gæzlufanga hér á þeim tímum1),
felst vitanlega ekki lítil kúgun. Fanginn er varnar-
laus gagnvart „rannsóknardómurum", biskupi og
klerkum hans. Hann veit ekki, hversu fangelsis-
vistin veröi löng. Honum er ef til vill gefiö í skyn,
að honum verði sleppt, undir eins og hann játi á
sig brotið. Þetta alljt lamar mótstöðuafl flestra
manna. Það er því fulldjarft af prestum biskups,
er þeir vitna þaö, eins og síðar verður aö vikið, aö
Bjarni hafi „ókúgaður“ játað á sig brotið. Hitt er
i) Allt fram á 17. öld munu hafa gengið ófagrar sög-
ur um meÖferÖ á gæzluföngum biskupa á stólunum. Um
meðferðina á Bjarna Ólasyni hafa að minnsta kosti, munn-
mæli gengið á timum Guðbrands biskups uin 1600. Segir
biskup afa siun, Jón lögmann Sigmundsson, ekki hafa þorað
að gegna stefnu Gottskálks biskups heim til Hóla, „þvi að
hann óttaðist og vissi, hvað Bjarna Ólasyni var gert, að
frásögn, í tíð Ólafs biskups", enda hafi lögmanni eigi verið
úr minni liðið, „að seinast, þá hann var á Hólum, var hann
skorinn úr eyranu og allt í munninn, og bar hann þau ör-
kumsl til dauða“ (Morðbréfabæklingar, Rvík 1902—1906,
bls. 39), og annarsstaðar vikur biskup að þvi, að Jóni lög-
manni hafi verið kunnugt, „hverninn biskup Ólafur fór með
Bjarna Ólason" (s. st. bls. 113). Meðferðin á Bjarna kann
að hafa verið slæm að mati nútíðarmanna, en fangahald
hjá veraldlegum valdsmönnum virðist ekki hafa verið með
meiri vægð, að mimista kosti ekki eftir siðaskiptin. Fangar
hjá þeim, er um stórbrot voru sakaðir, voru víst venjulega
hafðir í fjötrum, bæði handa og fóta. Góður vitnisburður
um þetta er t. d. i vottorði einu frá 1650, þar sem því er
lýst, að fangi nokkur, er sakaður var um legorð með stjúp-
dóttur sinni, hafi sloppið úr varðhaldi hjá Ara Magnús-
syni sýslumanni í Ögri, enda þótt hann hefði bæði fjötur
á höndum og fótum (Alþb. 1650. Nr. VIII). Og þegar lýst
er strokuföngum, er þess oft getið, að þeir hafi sloppið
úr járnum.