Eimreiðin - 01.01.1937, Page 48

BERKLASÝKING OG VIÐNÁMSÞRÓTTUR
EIMREIÐIN’
:íi
er ekki mataræðið. Sannast að segja finst mér dásömun
inargra á mataræði fyrri líma bera votl um ótrúlega litla
þekkingu á því. Og samt er sumt, sem Jónas Kristjánsson
segir um það í Eimreiðar-greininni, síður en svo til þess fallið
að vekja aðdáun á því. Hann drepur réttilega á skaðsemi of-
lóðrunar og vanfóðrunar; sumir halda því fram, að livort um
sig sé miklu skaðlegra en ílestir gallar á samsetningu fæð-
unnar. En livorttveggja var algengl liér áður fyr, einkanlega
vanfóðrunin, eins og höfundurinn minnist á. Auk þeirra, sem
hreint og beint dóu úr hungri, mátti það heita daglegt brauð
alls þorra landsmanna, að minsta kosti norðanlands á ísa-
árum, að svelta heilu hungri á hverju vori. IJað er viðbúið,
að nú sé borðað of mikið al' mjölmat og sykri, en áður fyr
var það áreiðanlega of lítið, nema ef lil vill á efnuðustu heim-
ilum. Jafnvel svo seint sem um 1880—'00 voru víðast spöruð
svo kornmatarkaup, að unglingar, sem vorn að vaxa, fengu
ekki svipað því nægju sína af rúgbrauði, og þótli þeim það
Ileslum einhver mesti herramannsmatur. Þetta var því baga-
legra, sem ekki var því að lieilsa, að um innlenda kolvelna-
framleiðslu væri að ræða svo neinu næmi. Gulrófur voru ekki
ræktaðar nema á Iremur fáum heimilum, kartöflur ennþá
óvíðar, eða svo var það í Vestur-Húnavatnssýslu, þar sem ég
þekti til á 9. áratug 19. aldarinnar. Þá vorú líka svo ill sum-
ur, að uppskera af þessu brást hvað eftir annað á þeim fáu
stöðum, þar sem garðyrkja var reynd. Grænkálið góða og aðrar
fjörviríkar káltegundir og ætijurlir þekti enginn svo mikið
sem að nafni. Sjálfsagt hefur verið borðuð ný soðning við
sjóinn, en til sveita, sem lágu langl frá verstöð, gat elcki tal-
ist að nýmeti bragðaðist nokkurn tíma nema í sláturtíðinni
á haustin1). Annars var aldrei nema uni gamlan mat að ræða
auk mjólkurinnar, sem stundum var raunar af skornuin
skamti, einkum í harðindum á vorin. Saltkjötssúpa og salt-
kjöt, oft úldið, og súrt slátur, var aðalfæðan allan veturinn,
1) IJ;ir eru þó þau lieimili undanskilin, sem höfðu hlunnindi, svo sem
silungsveiði eða laxveiði. Iin það varð stundum of inikið af því góöa á
sumum laxveiðijorðunum, áður en lax varð verzlunarvara: nýr lax i alla
mata sumarlangt, svo að fólk varð svo leitt á honum, að það liætti að
geta borðað liann. Jafnvel liundarnir urðu uppgefnir á honuin að sögn.