Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Qupperneq 11

GUNNAR J. GUNNARSSON
ERU STELPUR TRÚAÐRI EN STRÁKAR?
Ef við færum áfund í æskulýðsstarfi kirkjunnar eru miklar líkur á því að þar væru næstum
tvær stelpur á móti hverjum einutn strák. Sú staðreynd virðist blasa við að stelpur eru
almennt fjölmennari í kristilegu æskulýðsstarfi en strákar. Er hægt að halda því fram að
annað kynið sé trúaðra eða trúræknara en hitt? Efsvo er hvað er það þá sem veldur því? Á
síðari árum hefur athyglifólks beinst töluvert að því að greina ogfjalla um muninn á milli
kynjanna í ýmsu tilliti. Hafa ýtnsar rannsóknir og athuganir vei ið gerðar bæði hérlendis og
erlendis. Hefur t.d. verið horft á mismunandi uppeldi og fyrirmyndir kynjanna, mistnun-
andi vinnubrögð og samstarf stráka og stelpna í skólutn, ólíka Itegðun þeirra og tnistnun-
andi viðbrögð kennara eftir því hvort strákar eða stelpur eiga í lilut, svo örfá dæmi séu tek-
in. Hér verður ekki fjallað utn niðurstöður úr rannsóknum eðn athugunum af þessu tagi.
Fram hjá því verður hins vegar ekki horft að þegar kemur að hittu trúarlega, einkum trúar-
legri iðkun, er töluverður munur á stelpum og strákutn. Það er því áhugavert að beina
athygli aðþeitn mun, kanna hvernig hann birtist og hvort hann á sér skýringar.'
MARKMIÐ OG AÐFERÐ RANNSÓKNAR
Undanfarin misseri hef ég unnið að rannsókn á trúarviðhorfi, trúariðkun og trúar-
skilningi barna og unglinga í þrem árgöngum grunnskóla, þ.e. 5., 7. og 9. bekk. Við
val á árgöngum var miðað við að eitthvert nám hefði farið fram í kristnum fræðum
(5. bekkur), að börnin stæðu á mótum hlutbundinnar og óhlutbundinnar hugsunar,
bæði almennt og trúarlega, samkvæmt kenningum innan þróunarsálarfræði (5. og
7. bekkur)* 1 og að um væri að ræða aldurshópa fyrir og eftir fermingu (7. og 9.
bekkur). Urtakið var svokallað klasaúrtak þannig að dregnir voru út af handahófi
grunnskólar með þessum þremur árgöngum í hverju fræðsluumdæmi í landinu þar
til u.þ.b. 10% af hverjum ofangreindra árganga var náð. Urtakið varð þannig 1311
börn eða rúm 400 úr hverjum árganganna þriggja. Spurningalistar með 40 spurn-
ingum voru síðan lagðir fyrir í þeim þrettán skólum sem lentu í úrtakinu og skilaði
Greinin byggist á fyrirlestri sem haldinn var á vegum Rannsóknarstofnunar Kennaraháskóla íslands 20. apríl
1999.
1 Sjá einkum kenningar Jean Piagets um vitsmunaþroskann og stiggreiningu hans, t.d. Sigurjón Bjömsson 1992,
eða Ginsburg og Opper 1988. Sjá einnig niðurstöður Rolands Goldman um stiggreiningu trúarlegrar hugsunar,
en árið 1962 varði Goldman doktorsritgerð sína Sonie Aspects of Development of Religious Thinking in Childhood
and Adolesence við háskólann í Birmingham. Ritgerðin innihélt niðurstöður rannsóknar hans á trúarlegum
hugmyndaheimi barna og unglinga og þroskaferli trúarlegrar hugsunar. Hvatinn að baki rannsókn Goldmans
var m.a. kenning Piagets um stiggreiningu vitsmunaþroskans. Einnig átti lélegur árangur og ýmsir erfiðleikar
við kennslu í kristnum fræðum, ásamt andstöðu ýmissa kennara við hana, sinn þátt í að hrinda rannsókn hans
af stað. Doktorsritgerð Goldmans var gefin út árið 1964 í einfaldaðri gerð í bókinni Religious Thinking from
Cliildhood to Adolesence. Ári síðar gaf Goldman út bókina Rcadiness for Religion. A Basis fdr Devclopmental Religious
Education þar sem hann gerir nánar grein fyrir hugmyndum sínum.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 8. árg. 1999
9