Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Síða 37

JÓHANNA EINARSDÓTTIR
ÞÁTTUR STARFSFÓLKS LEIKSKÓLA
f HLUTVERKALEIK BARNA
7 þessari grein er lýst niðurstöðum rannsóknar sem beindist að því að kanna þátt starfsfólks
leikskóla í hlutverkaleik barna. Rannsóknin fór fram í leikskólum á höfuðborgarsvæðinu á
vormisseri árið 1997. Tilgangur rannsóknarinnar var tvíþættur. Annars vegar að fá vitn-
eskju um þátt starfsfólks leikskóla í hlutverkaleik barna og hvernig það hefur afskipti af
leiknum. Hins vegar að kanna skoðun og viðhorf starfsfólks leikskóla til leiksins og hug-
myndir þeirra um hlutverk fullorðinna í hlutverkaleik barna. Gerðar voru athuganir og
myndbandsupptökur af starfsfólki leikskóla á meðan börnin voru að leik. Fyrst verður lýst
nokkrum rannsóknum á þátttöku og hlutverki fullorðinna í leik barna. Þá verður rann-
sóknin kynnt, aðferðum hennar lýst og úrvinnslu. Loks verða niðurstöður athugana og
spurningakönnunarinnar kynntar og leitast við að skýra þær.'
Litið hefur verið á leik barna sem mikilvægan þátt í þroska þeirra og uppeldi í leik-
skólum. Hversu oft og hvernig börn leika sér og hversu flókinn leikur þeirra er
reynist háð mörgum samverkandi þáttum. Má þar nefna þroskastig barnanna, bak-
grunn þeirra, einstaklingsmun, reynslu og aðstæður í leikskólanum. Leikskóla-
kennarar hafa veruleg áhrif á leik barna með vali, skipulagi og kynningu á efni og
leikmunum, hönnun leiksvæðis og skipulagningu skóladagsins. Við þetta bætist sú
reynsla sem börnin hafa fengið í leikskólanum og þau nýta sér í leiknum.
Hefðbundið hlutverk leikskólakennara í leik bama hefur verið að þeir hafi ein-
göngu áhrif á leikinn með því að undirbúa umhverfið, útvega leikmuni og gefa nægan
tíma og rými fyrir leikinn. A undanförnum áratugum hafa sjónir manna beinst að
virkara hlutverki kennarans þar sem hann tekur þátt og grípur inn í leikinn (Christie
1982, Sponseller 1982, Saracho 1991). Sérfræðingar eru engan veginn einhuga um
hversu mikið eða hvemig fullorðnir eigi að hafa þar áhrif. Suniir telja leikima eign
bamsins og fullorðnir eigi ekki á neinn hátt að hafa áhrif á hann, meðan aðrir mæla
með virkri þátttöku fullorðinna. Enn aðrir vilja rata gullinn meðalveg þama á milli.
Kenningar Vygotskys hafa fengið talsverða athygli á undanförnum árum og
verið mikilvægt innlegg í umræðuna um hlutverk leikskólakennara í leik barna.
Vygotsky leggur áherslu á mikilvægi fullorðinna og eldri barna í námi þeirra yngri
og telur að vitrænn þroski barna örvist í samskiptum við þroskaðri einstaklinga.
Vygotsky lítur einnig á leikirtn sem mikilvægan þátt í þroska barna. Hann telur að
leikurinn „skapi svæði mögulegs þroska", í leiknum hegði barnið sér eins og það sé
eldra „sé höfðinu hærra en það sjálft" (Vygotsky 1978:102).
Rannsóknin var styrkt af Rannsóknarsjóði leikskóla.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 8. árg. 1999
35