Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Blaðsíða 51

JÓHANNA EINARSDÓTTIR
að þeir undirbyggju aldrei leikinn. Flestir sögðust undirbúa leikinn með því að
aðstoða með leikmuni. Þátttaka í leiknum var óalgeng (einungis 211 af 2700 bilum).
Hins vegar sögðu flestir þátttakendur í spurningakönnuninni að þeir tækju
stundum þátt í leik barnanna, einungis örfáir sögðu að þeir gerðu það aldrei.
Ef gert er ráð fyrir að úrtakið sé dæmigert fyrir þýðið virðist vera um nokkurt
ósamræmi að ræða milli athugana og niðurstaðna spurningakönnunar. Ýmsar skýr-
ingar geta verið á þessu ósamræmi. Ein getur verið rannsóknaraðstæður, þ.e. að
átarfsfólk hagi sér öðruvísi en það á að sér þegar verið er að taka upp á myndband.
Önnur skýring getur verið sú að starfsfólkið svari eins og það telji að það eigi að
gera en hagi sér svo á annan hátt í raunveruleikanum. Þriðja skýringin gæti verið
takmarkanir spurningalistans, þ.e. að þátttakendur skilji orð og hugtök á mismun-
andi hátt. Til dæmis svöruðu þátttakendur að þeir tækju stundum þátt í leiknum,
en hvað þýðir „stundum" eða hvað þýðir að „undirbúa leikinn"? Þarna er hugsan-
leg mismunandi túlkun og skilningur.
í þeim tilfellum þegar fullorðnir tóku þátt í leiknum þá gerðist það þegar börn-
in buðu þeim til leiks. Þetta er í samræmi við svörin við spurningakönnuninni þar
sem flestir þátttakendur svöruðu að þeir tækju þátt þegar börnin bæðu um það.
Þegar svör leikskólakennara voru borin saman við svör ófaglærðs starfsfólks
kom í ljós að leikskólakennarar sögðu oftar að þeim fyndist að þeir ættu að hafa
áhrif á leikinn. Þeir sögðu einnig oftar að þeir tækju þátt í leik þegar börnin bæðu
um það, en ófaglært starfsfólk sagði hins vegar að það tæki þátt þegar börnin væru
með ærsl og læti.
Þessar niðurstöður í heild sinni gefa til kynna að starfsfólk íslenskra leikskóla
haldi sig mjög til hlés þegar börn eru að leik á hlutverkaleiksvæðum og virðist vera
hikandi að taka þátt í leiknum nema frumkvæði komi frá börnunum. Þetta er mjög
ólíkt rannsóknarniðurstöðum frá bandarískum leikskólum, þar sem starfsfólk leik-
skóla hefur mjög mikil afskipti af leik barna og reglur kveða á um að fullorðnir eigi
að vera til staðar öllum stundum þar sem börnin eru að leik. Rannsóknir í banda-
rískum leikskólum sýna að leikskólakennarar leiða og hafa afskipti af leik barna og
ágreiningi (Suzuki og Boomer 1997, Corsaro og Schwarz 1991).
Hins vegar eru íslensku niðurstöðurnar í samræmi við rannsóknarniðurstöður
frá Norðurlöndunum. Norrænar fagbækur um hlutverk og mikilvægi leiksins gefa
til kynna að leikskólakennarar séu hikandi við að hafa afskipti af leiknum. Ám
(1984) segir að það sé ekki hefð fyrir því í norskum leikskólum að fullorðnir taki
þátt í leik barna. Leikskólakennarar hafi tilhneigingu til að líta á leikinn sem eitt-
hvað til að horfa á en ekki til að snerta. Nýleg rannsókn í Svíþjóð (Ivarson 1996)
sýnir að helmingur barna í þeim leikskólum, sem athugaðir voru, lék sér án þess að
fullorðnir væru til staðar og sænskir leikskólakennarar sem tóku þátt í rannsókn-
inni lögðu áherslu á mikilvægi þess að börn lékju sér ein og fengju tækifæri til að
stjórna leik sínum og á þann hátt gera tilraunir með reglur, viðmið og félagslega
hæfni. Margir leikskólakennarar í rannsókninni lögðu líka áherslu á að starfsfólkið
ætti að hafa áhrif á leikinn með því að vera til taks svo bömin fyndu til öryggis og
það ætti að hafa afskipti ef barn væri skilið útundan. Birgitta Knudsdottir-Olofsson
(1991) vann að rannsókn í sænskum leikskólum þar sem hún í upphafi kynnti fyrir
49