Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Síða 53

JÓHANNA EINARSDÓTTIR
(Stefán Ólafsson 1996). Meira en 90% þjóðarinnar býr á þéttbýlisstöðum og rúm
60% á höfuðborgarsvæðinu, sem hefur nú þegar mörg einkenni stórborgar, bæði
kosti og galla. Þrátt fyrir það hafa börn á íslandi mikið frjálsræði en þurfa jafnframt
að axla ábyrgð á sjálfum sér og jafnvel yngri systkinum mjög ung. Baldur Kristjáns-
son (1991) fann í rannsókn sinni á slysum á leikskólabörnum að íslensk börn njóta
lítillar leiðsagnar fullorðinna í daglegu lífi, íslenskir foreldrar telja að börn eigi að
vera frjáls og þau eigi að læra sjálf með því að takast á við þær ögranir sem á vegi
þ'eirra verða.
Það má leiða líkur að því að uppeldi og kennsla í leikskólum landsins endur-
spegli að mörgu leyti uppeldisaðferðir í þjóðfélaginu. Niðurstöður þessarar rann-
sóknar benda til þess að hlutverk og þátttaka starfsfólks leikskóla í leik barna teng-
ist menningarlegum bakgrunni og gildismati íslensks þjóðfélags. í athugununum
kom í ljós að börnin voru oft ein að leika sér og það var lítið um að starfsfólkið tæki
þátt í leiknum nema að börnin bæðu um það. Það felur í sér að börnunum var gefið
mikið frelsi en á sama tíma fengin mikil ábyrgð.
Rannsóknir á hlutverki kennara í leik barna sýna að hægt er að líta á áhrif kenn-
ara á leik bama á ási. Á öðrum enda ássins hefur kennarinn eingöngu áhrif á leik-
inn með því að skipuleggja leiksviðið, þ.e. undirbúa efni, leikmuni, og gefa tíma og
rými fyrir leikinn. Á hinum endanum stjórnar kennarinn leiknum. Hlutverk kenn-
arans og kennsluaðferðir eru m.a. háðar menningarlegu gildismati, og endurspegla
hugmyndafræði, gildismat og heimspeki kennarans.
Áframhaldandi rannsóknir
Þessi rannsókn er hin fyrsta sem gerð hefur verið á leik í íslenskum leikskólum.
Rannsóknin vekur þær spurningar hvort leikskólakennarar og starfsfólk leikskóla
eigi að reyna að finna einhvers konar jafnvægi milli þess að vera stöðugt að skipta
sér af leik barnanna og hins vegar afskiptaleysis. Það getur verið erfitt að finna
þetta vægi. Sé börnunum leyft að leika sér einum þá læra þau að takast á við ýmiss
konar félagslegar aðstæður og leysa margvíslegan vanda. Hins vegar er hætta á því
að yngstu börnin, þau börn sem minna mega sín félagslega og börn með sérþarfir
fái minna út úr leiknum og verði undir. Starfsfólk leikskóla þarf að vera næmt fyrir
þörfum barnanna og gera sér grein fyrir hvenær það er að þrengja sér inn í leik
þeirra og hvenær það er til hjálpar. Til þess að geta metið hvenær þörf er á afskipt-
um þarf starfsfólkið að hafa góða þekkingu á leik barna, þekkja einstaklingana og
þarfir þeirra fyrir örvun, og einnig barnahópinn.
Frekari rannsókna er þörf til að fá vitneskju um hvenær starfsfólkið hefur
afskipti af leiknum og hverjar afleiðingarnar eru. Einnig er áhugavert að athuga þá
hugmyndasýn sem liggur að baki kennsluaðferðunum og ákvörðunum starfsfólks-
ins.
51