Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Síða 124

TOLVUMENNING
ÍSLENSKRA SKÓLA
mynstur sem eigi sér sögulegar rætur og samanstandi af gildismati fólks og hvaða
hugmyndir það gerir sér (believes, ideologies), óformlegum og formlegum tengsl-
um hópa og einstaklinga, og því efni, áhöldum og tækni sem það nýtir. Aðrir hafa
bent á að sérstök tölvumenning (undirmenning) hafi skapast í vestrænum þjóð-
félögum (Kiesler o.fl. 1985, Lay 1996). Slíkri menningu tengist ákveðinn orðaforði,
gildismat og venjur og sérstakt félagslegt kerfi sem gerir greinarmun á þeim sem
eru hluti af menningunni og þeim sem eru það ekki.
í doktorsverkefni mínu (Sólveig Jakobsdóttir 1996) byggði ég á skilgreiningu
Dobberts á menningu til að skilgreina og skoða fyrirbærið tölvumenningu skóla og
einnig á fyrri rannsóknum sem gáfu til kynna hvaða þættir gætu haft áhrif á hvort
kynjamunur kæmi fram eða ekki í tölvunotkun og viðbrögðum nemenda við henni.
í verkefninu lýsti ég tölvumenningu í bandarískum grunnskóla sem var um margt
til fyrirmyndar varðandi jafnrétti kynjanna í tölvunotkun. Drengir og stúlkur notuðu
tölvur í svipuðum mæli í skólanum (og heima fyrir) og höfðu álíka mikinn áhuga og
jákvæða afstöðu til tölvunotkunar. í rannsókninni setti ég fram tilgátur um að margir
innri og ytri þættir tölvumenningar þessa skóla gætu stuðlað að jöfnum áhuga og
afstöðu stúlkna og drengja til tölvunotkunar og álíka mikilli notkun þeirra á tölvum í
skólanum. Meðal innri þátta voru nemendurnir sjálfir (aldur, námsgeta, tölvureynsla);
félagslegir þættir, tölvu- og hugbúnaður í skólanum, aðstæður í tölvustofum, kennarar og
tölvunotkun/tölvunýting þeirra með nemendum. Ýmsar rannsóknir styðja þessar til-
gátur. Ungur aldur nemendanna sem um var að ræða (7-11 ára), jafnmikil námsgeta
og tölvureynsla nemenda af báðum kynjum (að heiman og úr skóla) stuðluðu mjög
líklega að litlum kynjamun. Þó tölvunotkun væri að miklu leyti einstaklingsbundin
voru félagsleg samskipti nemenda við bekkjarsystkini og vini mikil á meðan þeir
notuðu tölvuna og fylgst var vel með nemendum í tölvutímum svo minni hætta var á
að drengimir „væðu uppi" og sýndu stúlkunum yfirgang. Síðast en ekki síst var
aðgangur tiltölulega greiður að tölvum í skólanum og þurftu því stúlkumar ekki að
hafa fyrir því að berjast um hann. í aðaltölvuverinu voru 32 tölvur, auk einnar tölvu í
flestum kennslustofum, og aðeins 9,5 nemendur um hveija tölvu. Stúlkur sýndu
jafnmikinn áhuga og drengir eða meiri á þeim tölvuforritum sem notuð voru í
skólanum. Þau voru meðal annars notuð mikið í móðurmálskennslu og ritsmíðum og
aðgangur var að fjölbreytilegu úrvali forrita. Kennarar komu fram með mjög svipuð-
um hætti við stúlkur og drengi meðan á tölvunotkun stóð og þeir sem tóku þátt í
rannsókninni gáfu nemendum sínum tiltölulega oft færi á að nota tölvur.
Meðal ytri þátta tölvumenningarinnar sem höfðu að öllum líkindum einnig
áhrif voru þjóðfélagið sjálft, mjög tæknivætt með mörgum fyrirtækjum á sviði tölvu-
og upplýsingatækni og tiltölulega mikilli atvinnuþátttöku kvenna, og samfélagið,
auðugt með mikinn þrýsting á skóla um að nýta tölvur og stuðning í því sambandi.
Einnig skiptu heimili/fjölskyldur eflaust mjög miklu máli. Þar var mikil tölvueign, já-
kvæð afstaða og mikil tölvureynsla foreldra af báðum kynjum og tölvu- og tölvu-
leikjanotkun barna af báðum kynjum mikil. Enn fremur má gera því skóna að skóla-
umdæmið/skólinn varði miklu, því þar ríkti mikill stuðningur við skóla varðandi
tölvunýtingu, skólastjórnendur voru jákvæðir og studdu tölvunotkun.
Brýnt er að skólar hér á landi stuðli að auknu jafnrétti kynjanna á sviði tölvu-
122