Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Side 91

GUÐRÚN KRISTINSDÓTTIR
bent á að þær leiði athyglina að umfjöllun fjölmiðla og jafnvel fræðimanna, þar sem
oft er einblínt á vanda barna og hættur sem að þeim steðja. Niðurstöður af þeim
toga eru oft kynntar án tengsla við heildarsamhengi og sneitt hjá því að skoða áhrif
barnanna sjálfra og þeirra nánustu sem kunna að draga úr neikvæðum afleiðingum
í áhættusömu umhverfi. Slíkar kynningar kunna að leiða til almennrar, menningar-
legrar svartsýni um aðstæður barna (Backe-Hansen 1998).
Færð hafa verið að því rök í fyrrgreindri lokaskýrslu að almennt hafi íslensku
börnin ekki búið við eins mikla félagslega umsjá og öryggi og hin norrænu bömin.
Meðal annars virðist vinnutími foreldra og lífshættir fjölskyldna hafa krafið ís-
lensku börnin um meira sjálfstæði frá unga aldri, hvað varðaði það að spjara sig
sjálf. (Guðrún Kristinsdóttir 1998). Af þessum sökum vakti sérlega athygli að út-
koma þeirra var síst verri en norrænna jafnaldra þeirra. Þó að aðrir þættir skipti
einnig miklu, þótti niðurstaðan um tíðni hegðunarvanda í skóla sérlega athyglis-
verð, ekki síst í ljósi opinberrar umfjöllunar hérlendis um hina óöguðu æsku lands-
ins, en fullyrðingar um stöðu þess máls eru enn lítt studdar rannsóknum. Að vísu
ber hér að fara varlega, því að hegðunarvandi í bekk var einungis eitt fjölmargra
atriða sem skoðað var. Kvarði sem kennarar beittu við sitt mat virtist reyndar
traustur og eins hlutlægur og efni standa til með slíka sérsamda og prófaða kvarða.
Svör foreldra um börnin eru í svipuðum dúr og því virðast þessar niðurstöður í
mótsögn við síendurtekna almenna umfjöllun um slælega hegðun íslenskra barna.
Eða er þessi niðurstaða ef til vill enn ein vísbendingin um að tíu ára aldurinn sé
fremur en annað aldur rólyndis og jafnvægis? Ef svo er, er það í mótsögn við fyrr-
greinda almenna umræðu þar sem kvartað er yfir slæmri hegðun barna allt frá
fyrsta skólaári. Það mál hefur að mörgu leyti lítt verið rannsakað hingað til þó þörf
sé á því. Rannsóknir og þróunarstarf er beinst hefur að þjálfun í samskiptahæfni
barna hefur sýnt góðan árangur og er það mikilvægt mótvægi við aðra umfjöllun
(Sigrún Aðalbjarnardóttir 1991).
Ahyggjur barna og foreldra af börnunum eru fremur fátíðar eins og fram kom.
En þungi áhyggna hjá börnum fylgdist að við áhyggjur foreldra, börn með miklar
áhyggjur áttu foreldra með miklar áhyggjur og öfugt. Þegar niðurstöður um
áhyggjuefnin eru bornar saman við fyrrgreindar rannsóknir á sama efni er ljóst að
áhyggjuefnin eru ekki þau sömu og menningarmunur verður nærtæk skýring (sjá
Silverman o.fl. 1995). Bandarísku börnin skýra frá áhyggjum sem virðast lítt vera til
staðar í Reykjavík, t.d. hvað snertir heilsufar, eyðni og að verða fyrir skaða. Algeng-
ast var að bandarísku börnin segðust hafa áhyggjur af árásum af hendi annarra,
þrátt fyrir að rannsóknirnar færu fram á svæðum þar sem glæpir voru ekki sérlega
tíðir. Þar höfðu stúlkur oftar áhyggjur en drengir sem er andstætt íslensku niður-
stöðunum.
Kynjamunur var annað atriði sem vakti athygli eins og getið var um. Hér gilti
hið sama um börn allra landanna. Kennarar töldu stúlkurnar hafa meiri sjálfstjórn,
vera sveigjanlegri og áhugasamari um námið en drengina. Þrátt fyrir þennan marg-
þætta mun hafa drengirnir trú á sjálfum sér, ef marka má mat á sjálfsmynd, sem er
afar mikilvægur þáttur, því að ekki var marktækur kynjamunur barnanna á
sjálfsmynd í heild sinni. Þó virtust drengirnir hafa sterkari líkamlega sjálfsmynd en
89