Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Blaðsíða 153

Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Blaðsíða 153
SIGURÐUR KRISTINSSON Fagmennska, „professionalism", er oftast talin tengjast því þegar starfsgrein býr yfir verulegri hæfni og þekkingu á tilteknu sviði, nýtir hana til að sinna þörfu hlut- verki í samfélaginu og hefur einnig sjálfræði um ýmislegt sem lýtur að starfinu, svo sem um markmið þess, leiðir að settum markmiðum og val skjólstæðinga. Fag hefur einnig stjóm á því hverjir hljóta leyfi í nafni samfélagsins alls til að stunda viðkom- andi starfsgrein.8 Skipulag starfsgreinamenntunar er einmitt stór liður í þeirri stjórn. Af þessari grófu lýsingu má ráða að ekki séu allar starfsgreinar fög (profession). Augljósustu dæmin um störf sem ekki eru fög eru þau störf sem enga fagmenntun þarf til, þ. e. störf sem talið er eðlilegt að ófaglærðir stundi og enginn sérstakur lær- dómur er skipulagður til undirbúnings. Þetta þurfa alls ekki að vera störf sem hver sem er gæti unnið. Að vera háseti eða afgreiðslumaður í tískuverslun krefst færni og kunnáttu, þó svo að ekki sé krafist skipulegs starfsnáms og skírteinis. Aðrar starfsgreinar krefjast sérstaks fagnáms, þar sem reynt er að tryggja tiltekna hæfni og þekkingu, en þó án þess að samfélagið veiti starfsgreininni það sjálfræði sem ein- kennir svonefndar fagstéttir. Hér mætti nefna ýmsar iðngreinar sem dæmi. Sumar aðrar starfsgreinar krefjast gífurlegs lærdóms, þjálfunar og erfiðis ef árangur á að nást, án þess að vera ótvírætt álitnar fagstéttir. Skáld og heimspekingar eru e.t.v. dæmi um þetta. Samfélagið felur ekki samtökum þessara greina að skera úr um það hverjir skuli fá leyfi til að yrkja eða stunda heimspeki og bjóða svo almenningi upp á árangurinn. En það fær ekki hver sem er leyfi samfélagsins til að bjóða upp á barnakennslu, sálfræðiaðstoð, eða lyflækningar. Munurinn liggur að einhverju leyti í því að meira er í húfi. Fúsk í skáldskap og heimspeki er hvimleitt, en veldur lík- lega ekki stórskaða á borð við þann sem hlýst af fúski við barnakennslu, sálfræði- ráðgjöf, eða lyflækningar. George Bernard Shaw skrifaði eitt sinn að fagstéttir væru „samsæri gegn leik- mönnum."9 Með því vekur hann máls á grundvallarspurningu um tilverurétt fag- stétta. Hvernig þurfa fagstéttir að halda á málum til að eiga skilið þá viðurkenningu og það vald sem samfélagið færir þeim? Þarna er komið inn á svið siðferðis og gildismats. Fagstétt nýtur trausts og viðurkenningar í krafti sérþekkingar og sér- hæfðs hlutverks sem ekki er mögulegt að inna af hendi án sérþekkingar. Þegar sér- þekking og þjálfun hefur orðið til á samfélagið ekki annarra kosta völ en að treysta dómum þeirra sem hafa þekkinguna um það að hverju beri að stefna, hvernig æski- legt sé að standa að starfsmenntun, hvaða kröfur og skilyrði skuli gera þegar starfs- leyfi er veitt o.s.frv. Fagstéttin verður þannig dómari um eigin mál og samfélagið treystir því að hún beiti þessu sjálfræðisvaldi þannig að hlutverki hennar verði sinnt á sem allra bestan hátt. Þessu trausti brugðust þeir læknar nasistatímans sem stunduðu sársaukafullar og banvænar tilraunir á mönnum. Þessu trausti er líka hægt að bregðast í smærri stíl og ekki eins augljósum. Nægir þar að nefna að læknir kann að mæla með ónauðsynlegri meðferð sem hann hagnast á, eða hafa að engu ígrundaðar óskir sjúklings um eigin meðferð. Þessar hugleiðingar leiða í ljós að þeir hæfileikar sem eiginleg starfsmenntun 8 Sjá t.d. Andrew Jameton, Nursing Practicc: The Ethical Issues. Prentice Hall 1984 s. 18-34. 9 George Bernard Shaw, The Doctor's Dilemma, 1906,1. þáttur. 151 L
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.