Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Page 98

TVÍTYNGD LEIKSKÓLABÖRN
Á tímum hnattvæðingar og aukinna samskipta verða mennimir bæði líkari og
ólíkari. Þeir verða líkari vegna þess að þeir eru þátttakendur í sameiginlegu efna-
hags- og neyslusamfélagi. Sömu fyrirtækin blasa við augum í New York, Tokyo og
Reykjavík og á öllum þessum stöðum getur fólk borðað sams konar mat og horft á
sömu þættina í sjónvarpinu. Afleiðingin er minni munur á menningu þjóða. En
jafnframt skynjar fólk dýrmæti staðbundinnar menningar og vill halda í sérkenni
sín, t.d. tungu og trú. Forsendur hafa eflst fyrir þjóðernishyggju og hópamyndun
sem byggir á menningarlegri og trúarlegri arfleifð. Til þess að þjóðerniskennd
myndist hjá hópi verður að vera samgangur við annan hóp með aðra lífssýn og
skoðanir. Hópunum hættir til að mikla fyrir sér hve ólíkir þeir eru og milli þeirra
getur myndast togstreita. Jafnframt eiga fordómar greiða leið að hugum fólks.
Viðbrögð fólks við einsleitni hnattrænnar menningar eru að afmarka sérstöðu sína
og leggja frekar áherslu á það sem greinir að en það sem sameinar (Eriksen og Sor-
heim, 1994:58-62. Sjá einnig Sigríði Dúnu Kristmundsdóttur, 1998). í flestum ríkjum
fer margbreytileiki vaxandi og átök milli hópa eru eitt helsta vandamál sem sam-
félög manna standa frammi fyrir. Ráðamenn þjóða láta gjarnan í það skína að fólk
sem nýlega hefur sest að í landinu sé orsök alls kyns vandamála og gera ekki ráð
fyrir að þjóðfélagið hafi á nokkurn hátt hagnast á því að innflytjendur settust þar
að, þrátt fyrir að margir þeirra væru menntamenn sem færðu nýja þekkingu til
landsins. Sé litið til sögunnar má hins vegar ljóst vera að frá alda öðli hafa alls kyns
deilur og misrétti viðgengist og að kúgun og kynþáttahatur er ekki bundið nýjum
hópum (Gundara, 1990:106-107).
Aðlögun innflytjenda
Við aðlögun innflytjenda að nýju samfélagi og tengsl þeirra við menninguna sem
þar er fyrir er oftast talað um þrjár meginleiðir (Sjá Eriksen og Sorheim, 1994; Hagen
og Qureshi, 1996; Phinney, Chavira og Williamson, 1992; Skutnabb-Kangas 1981).
Þær eru samlögun (assimilation), samþætting (integration) og aðskilnaður (segrega-
tion). Einnig er rætt um að jaðarstaða (marginality) geti orðið hlutskipti minnihluta-
hópa í samfélaginu, en þá slitnar fólkið úr tengslum við upprunalega menningu, án
þess að tengjast annarri.
1) Samlögun merkir að minnihlutahópar, sjálfviljugir eða nauðbeygðir, laga sig
að meirihlutamenningunni, bæði félagslega og menningarlega. Þeir segja skilið við
upprunalega menningu og tungu, en verða sem líkastir íbúunum sem fyrir voru í
landinu og taka upp tungumál þeirra og siði. Samlögun merkir að menning minni-
hlutahópa hverfur og þeir missa sérkenni sín. Ef samlögun á að heppnast þarf hún
langan tíma. Gerist hún hratt eða sé henni þröngvað upp á íbúana getur það leitt til
margs konar erfiðleika. Alltaf er þó um einhverja sjálfviljuga samlögun að ræða, en
þá ákveður fólk sjálft að vilja líkjast íbúunum sem fyrir voru í samfélaginu.
2) í samþættingu felst að þjóðernisminnihlutar halda eigin menningu, tungu og
sérkennum en tileinka sér einnig menningu meirihlutans. Einstaklingarnir öðlast
færni tveggja menningarheima og hafa á valdi sínu tvö ólík tungumál, tvenns konar
siði, gildismat og samskiptahætti. Fólk þarf að fá stuðning til þess að geta haldið
við eigin máli og öðrum sérkennum. Samþætting krefst aðlögunar beggja hópa,
96