Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Side 104

TVÍTYNGD LEIKSKÓLABÖRN
tyngda barnsins til greiningar verður þannig meiri og það kemur því til góða í
hugsun og námi.
Gerður er greinarmunur á tvenns konar tvítyngi: 1) Seinna mál bætist við fyrra
mál án þess að hafa slæm áhrif á það og nemandinn nær góðu valdi á talmáli og
ritmáli í báðum tungumálum. 2) Seinna mál kemur í staðinn fyrir fyrra mál og
nemendinn glatar fyrri hæfni í móðurmáli. Talið er að fái nemandinn ekki stuðning
skólans til að verða læs á móðurmálinu og þróa það áfram, sé hætt við að síðari
tegundin af tvítyngi verði ofaná (Cummins, 1996:105-106).
Wong-Fillmore (1991:341-342) rekur dæmi um börn sem hætta að tala móður-
málið heima. Tvennt kemur til, skóli og samfélag þrýsta á barnið að taka upp mál
meirihlutans, og einnig vill barnið vera virt og viðurkennt í félagahópnum og tala
eins og félagarnir. Það má því segja að bæði innri og ytri öfl þrýsti á barnið að hætta
að tala móðurmálið. Afleiðingarnar verða þær að smám saman hætta foreldrar og
börn að skilja hvert annað, tengsl barnsins við fjölskylduna rofna og um leið
minnka áhrif foreldra á uppeldi og félagsmótun barnsins. Ekki er ólíklegt að meðal
annars megi rekja slæmt gengi tvítyngdra barna í skóla til þessara aðstæðna.
Reynsla úr margtyngdum bamaskóla leiddi í ljós að námsárangur tvítyngdra bama
stórbamaði þegar þau notuðu móðurmálið (Blackledge, 1994:55-59). Þetta var sérstak-
lega augljóst þegar börnin voru að segja hvert öðru sögur á eigin máli. Móðurmálsnotk-
unin stuðlaði ekki aðeins að betri málhæfni og hafði góð áhrif á vitsmunaþroska, held-
ur var mikilvæg til að efla skilning á ólíkri menningu og til að vinna á móti kynþátta-
fordómum. Talið er að til þess að seinna mál bætist við málhæfni bamanna þurfi að
hvetja til móðurmálsnotkunar í skólanum og nýta alla möguleika bamsins til að þrosk-
ast. Ekki þarf að gera kröfur um að bamið tali annaðhvort móðurmál eða seinna mál.
Bömunum er eðlilegt að skipta á milli mála og það er liður í að auka vitneskju bamsins
um eðli máls og málnotkun. Tíma sem varið er til kennslu á máli minnihlutans er vel
varið því að hugtakaskilningur eins tungumáls hjálpar nemandanum að skilja hugtökin
í öðru máli. Lestur og fræðaiðkun á móðurmáli auðveldar nemandanum fræðistörf á
seinna máli (Cummins, 1996:122-123).
Sjálfsmynd og kynþáttafordómar
Myndun huglægrar sjálfsmyndar6 er mikilvægt og flókið ferli og hver persóna
hefur í senn margar hugmyndir um sjálfa sig sem geta stangast á. Hugmyndirnar
hafa orðið til í blöndu af margs konar orðræðu, reynslu viðkomandi af samskiptum
við aðra og lífsskilyrðum sem hver og einn býr við. Um leið og hugmyndir verða til
um hvernig maður sé, verða til hugmyndir um það sem maður er ekki. Sé maður
karl, er maður ekki kona, ef hvítur, þá ekki svartur. Þannig „öðrum" við þá sem
ekki eru sömu megin við skilin og við sjálf. Við vitum hver við erum með því að
draga mörk og staðsetja annað fólk utan við mörkin (Epstein, 1993:18-19).
Talið er að hver og ein manneskja semji „kenningu" um sjálfa sig. Kenningin
geymir allar skoðanir, vitneskju og tilfinningar sem viðkomandi tengir sjálfri sér.
Hluti af kenningunni er vimeskjan um að tilheyra einhverjum sérstökum hópi, það er
6 Sjálfsmynd er hér notað sem þýðing á identity.
102