Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Síða 125

GUÐRÚN STEFÁNSDÓTTIR
3. „Leidin stytt". Bamið fær heildarmynd með því að snerta eina eyju, t.d. með þvi
að snerta nefið getur það farið beint að eyranu án þess að þurfa að snerta fleiri
eyjar. Það þarf ekki að fara í gegnum línukortlagningu til að ná heildarmynd.
4. Tveir af sömu tegund. Barnið beinir athygli að tveimur hlutum af sömu tegund.
Fyrstu dæmin um þetta eru oft þau að barnið beinir athyglinni að líkamshluta á
sjálfu sér og samtímis að sama líkamshluta á mömmu sinni, t.d munni. Með
þessu öðlast barnið skilning á grunnhugmyndum eins og: „Eg hef það sama og
þú hefur". í framhaldi af þessu fer barnið að aðgreina hluti sem ekki tilheyra
eigin líkama. Barnið aðgreinir andlit mömmu sinnar frá andliti frænku en gerir
sér jafnframt grein fyrir því að þær hafa báðar andlit.
5. Tveir ólíkir af sömu tegund. Barnið getur flokkað á grundvelli einkenna, t.d.
skilur það mismun á konu og karli með því að veita athygli að kona hefur
brjóst og karl er e.t.v. með skegg.
Tafla 3
Félagslegt samspil
1. Gagnkvæm athygli felur í sér að mótaðili barnsins lagar atferli sitt að atferli
barnsins. Með gagnkvæmri athygli er átt við að barnið beini athygli sinni að
mótaðilanum sem bregst samstundis við og hermir eftir barninu. Gagnkvæm
athygli er forsenda þess að samspilið geti þróast.
2. Samspil sem barnið stýrir. Gagnkvæm athygli er nú til staðar. Barnið hefur
öðlast reynslu og vissu um að mótaðili þess fylgi því samstundis eftir með
eftirhermu. Atferli barnins einkennist af áhuga á að taka þátt í samspili og
hlutverk mótaðilans er að svara barninu. Barnið hefur nú meira úthald, en
form samspilsins gefur ekki kost á miklum breytingum í því. Ef mótaðili
barnsins svarar ekki á viðeigandi hátt, t.d. breytir of miklu eða of litlu í svör-
un sinni, brestur samspilið (sbr. Bruner „scaffolding").
3. Samspil sem stýrt er til skiptis afbaminu og mótaðila þess. Á áðurnefndum stig-
um á bamið frumkvæðið að samspilinu og mótaðilinn hefur það hlutverk að
svara. Smátt og smátt getur mótaðilinn farið að eiga frumkvæðið. Barnið og
mótaðilinn geta á þessu stigi skipst á að vera sá sem á frumkvæðið og sá sem
svarar. Mótaðilinn verður þó ávallt að vera innan þess ramma sem barnið
ræður við og getur aðeins búist við svari frá barninu ef svo er. Barnið er enn
háð því að þekkja aftur atferli mótaðilans sem þátt af sínu eigin samspils-
mynstri, þ.e hann þarf að taka mið af taktinum í hreyfingum barnsins og
hljóðum sem það gefur frá sér. Barnið skilur nú hlutverk sitt í samspilinu og
að það á að svara mótaðilia sínum þegar hann á frumkvæðið að samspilinu.
í vanabundnum athöfnum getur barnið átt frumkvæði að þekktum athafna-
keðjum. Barnið getur nú yfirfært gagnkvæma eftirhermu.
123