Hugur - 01.01.1994, Síða 73

Hugur - 01.01.1994, Síða 73
HUGUR Að gera eða að vera 71 líffræði sem nú eru kenndar í íslenzkum menntaskólum ekki síður en f Sálaifrœði eftir Sigurjón Björnsson. Þessa upplýstu kenningu kalla ég „siðfræðilega tvíhyggju“. En hún heitir raunar ýmsum nöfnum: á dönsku tala menn til dæmis um „værdinihilisme" eða „gildistóm- hyggju", og eru bæði orðin ill danska en auðlærð eftir því. Þá er það annar hausinn. Hann ber okkur boðskap sem ég vil kalla „reglusiðfræði“ eða „athafnasiðfræði“. Samkvæmt þessum boðskap ber að líta á það merkilega fyrirbæri sem við köllum „siðferði" sem reglukerfi, og gildi reglurnar sem kerfið mynda um mannlegar athafnir. Þetta reglukerfi er talið næsta sambærilegt við hitt sem við köllum „lög“ eða „rétt“. Nú eða þá það sem kennt er við mannasiði eins og þá að stinga borðhníf ekki upp í sig eða að hneigja sig með búknum en ekki hausnum og með hæla saman. Þessi reglingskenning annars haussins má heita allsráðandi í siðfræði 19du og 20stu aldar. Fremstu og frumlegustu heimspekingar okkar daga, til að mynda prófesor Peter Strawson, hafa reynt að styðja hana dýpstu rökum.^ Og aðrir hafa fylgt í kjölfarið: Richard Hare í ritum sfnum um siðfræði,^ og Herbert Hart í réttarheimspeki sinni sem Garðar Gíslason gerði okkur svo ágæta grein fyrir hér á dögunum. Samkvæmt réttarheimspeki Harts, svo að dæmi sé tekið af henni, er enginn eðlismunur á lögum og siðferði, á réttarreglum og siðferðis- reglum. Eða svo ég vitni til sex ára gamallar ritgerðar í Ulfljóti eftir Garðar Gíslason þar sem hann lýsir kenningum Harts á þá leið að siðferðisreglur „segi l'yrir um hvað gera eigi, hvað megi ekki gera, við aðstæður sem sífcllt séu f'yrir hendi í þjóðfélaginu" og „siðferðis- skyldur krefjist breytni, eða aðgerðaleysis". Og „þegar kemur að spurningunni hvaða séreinkenni siðferðisreglur hafi, en aðrar hátt- ernisreglur þurfi ekki að hafa, bendir Hart á að hér sé um að ræða fjóra eiginleika sem varða form siðferðisreglna, en ekki efni þeirra." Þessi fjórir eiginleikar eru: (1) að menn telja siðferðisreglur ákaflega mikilvœgar; (2) að þær eru óhultar fyrir gagngerðum breytingum; (3) að siðferðisbrot eru háð vilja manns; og loks (4) að siðferðisreglum er 8 P. F. Strawson, „Social Morality and Individual Ideal" í Philosophy, XXXVI (1961) og hjá Strawson: Freedom and Resenlment (London: Methuen, 1974), s. 6-44. 9 R. M. Hare, Freedom and Reason (Oxford, 1963), s. 137-156. 10 H. L. A. Hart, The Concept ofLaw (Oxford, 1961), s. 181-207.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.