Hugur - 01.01.1994, Qupperneq 73

Hugur - 01.01.1994, Qupperneq 73
HUGUR Að gera eða að vera 71 líffræði sem nú eru kenndar í íslenzkum menntaskólum ekki síður en f Sálaifrœði eftir Sigurjón Björnsson. Þessa upplýstu kenningu kalla ég „siðfræðilega tvíhyggju“. En hún heitir raunar ýmsum nöfnum: á dönsku tala menn til dæmis um „værdinihilisme" eða „gildistóm- hyggju", og eru bæði orðin ill danska en auðlærð eftir því. Þá er það annar hausinn. Hann ber okkur boðskap sem ég vil kalla „reglusiðfræði“ eða „athafnasiðfræði“. Samkvæmt þessum boðskap ber að líta á það merkilega fyrirbæri sem við köllum „siðferði" sem reglukerfi, og gildi reglurnar sem kerfið mynda um mannlegar athafnir. Þetta reglukerfi er talið næsta sambærilegt við hitt sem við köllum „lög“ eða „rétt“. Nú eða þá það sem kennt er við mannasiði eins og þá að stinga borðhníf ekki upp í sig eða að hneigja sig með búknum en ekki hausnum og með hæla saman. Þessi reglingskenning annars haussins má heita allsráðandi í siðfræði 19du og 20stu aldar. Fremstu og frumlegustu heimspekingar okkar daga, til að mynda prófesor Peter Strawson, hafa reynt að styðja hana dýpstu rökum.^ Og aðrir hafa fylgt í kjölfarið: Richard Hare í ritum sfnum um siðfræði,^ og Herbert Hart í réttarheimspeki sinni sem Garðar Gíslason gerði okkur svo ágæta grein fyrir hér á dögunum. Samkvæmt réttarheimspeki Harts, svo að dæmi sé tekið af henni, er enginn eðlismunur á lögum og siðferði, á réttarreglum og siðferðis- reglum. Eða svo ég vitni til sex ára gamallar ritgerðar í Ulfljóti eftir Garðar Gíslason þar sem hann lýsir kenningum Harts á þá leið að siðferðisreglur „segi l'yrir um hvað gera eigi, hvað megi ekki gera, við aðstæður sem sífcllt séu f'yrir hendi í þjóðfélaginu" og „siðferðis- skyldur krefjist breytni, eða aðgerðaleysis". Og „þegar kemur að spurningunni hvaða séreinkenni siðferðisreglur hafi, en aðrar hátt- ernisreglur þurfi ekki að hafa, bendir Hart á að hér sé um að ræða fjóra eiginleika sem varða form siðferðisreglna, en ekki efni þeirra." Þessi fjórir eiginleikar eru: (1) að menn telja siðferðisreglur ákaflega mikilvœgar; (2) að þær eru óhultar fyrir gagngerðum breytingum; (3) að siðferðisbrot eru háð vilja manns; og loks (4) að siðferðisreglum er 8 P. F. Strawson, „Social Morality and Individual Ideal" í Philosophy, XXXVI (1961) og hjá Strawson: Freedom and Resenlment (London: Methuen, 1974), s. 6-44. 9 R. M. Hare, Freedom and Reason (Oxford, 1963), s. 137-156. 10 H. L. A. Hart, The Concept ofLaw (Oxford, 1961), s. 181-207.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.