Hugur - 01.01.1994, Page 87

Hugur - 01.01.1994, Page 87
HUGUR Að gera eða að vera 85 IX Vilji og siðferði Eitt viðfangsefni Aristótelesar í Siðfrœðinni er breyskleiki: sá breyskleiki sem Páll postuli lýsir með þessum orðum „Þvf hið góða sem ég vil gjöri ég eftki, cn hið vonda sem ég ekki vil það gjöri ég“; og Helgi Hálfdánarson í Helgakveri þar sem hann segir: Syndirnar eru misstórar, og verðskulda misjafna hegning. Sumar eru breyzkleikasyndir, sprottnar af því að viljinn til hins góða er eigi nógu sterkur, sumar ásetningssyndir, beinlínis sprottnar af illum vilja. Breyzk - leikasyndir koma þrál'all fyrir hjá guðhræddum mönnum, en ásetningssyndir hjá guðlausum . . . Breyzkleikasynd er oft hendir sama mann heitir brestur, en sú synd sem orðin er að drottnandi vana er kölluð löstur. ^ Nú hefur Aristóteles þá kenningu um breyskleikann sem okkur hlýlur að sýnast furðanleg við fyrstu sýn. Hann segir — og notar þá hugtak sitt proairesis — að breyskur maður velji ekki kostinn sem hann tekur. En við vitum öll að breyskur maður sem fellur fyrir freistingu — fær sér kannski í staupinu þegar hann veit mætavel að það má hann alls ekki gera eins og á stendur — er með fullu ráði og rænu; hann getur meira að segja beitt hvers konar brögðum í fallinu af dæmalausri hugvitssemi. Af þessum sökum hljótum við að skilja kenningu Aristótelesar svo að hann neiti því að til sé réttncfnt val — proairesis — sem sé einungis „tæknilegt val“ sem kalla má — í þeim víða skilningi orðsins „tækni“ að tækni þurfi til að komast yfir helmingi meira að drekka en manni er ætlað í veizlu, eða til að draga konu vinar síns á tálar. Sú er þá skoðun Aristótelesar að til þess að urn val á tækni eða aðferðum geti verið að ræða — til dæmis val prentara eða læknis á aðferðum sem iðnir þeirra leyfa — þurfi ævinlega annað val að búa að baki: kannski val þeirrar köllunar f lífinu að sjá fólki fyrir lesefni, eða líkna sjúkum. Þar með velur breyskur maður ckki; það gerir hins vegar óhófsmaðurinn sem kom til veislunnar til að drekka sem mest, hvað sem hver segði, eða þá flagarinn sem skeytir ekki um hver á hvaða konu því köllun hans er að komast yfir hana 27 Helgi Hálfdánarson, Krístilegur barnalcerdómur, (Kaupmannahöfn, 1924 [12 prentun]) s. 36-37.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.