Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Síða 109

109
HANNA RAGNARSDÓTTIR
Grunngildi skólastarfs í fjölmenningar-
samfélagi
Samfélög víða um heim þróast nú í auknum mæli í átt til fjölmenningarlegra samfélaga
og engin merki eru um að sú þróun muni ganga til baka á næstu árum eða áratugum
(Mor Barak, 2005). Íslenskt samfélag hefur ekki farið varhluta af þessari þróun. Í grein
þessari velti ég fyrir mér hvaða þýðingu þessi þróun hefur fyrir skólastarf og hvort
endurskoða þurfi grunngildi skólastarfs á Íslandi með hliðsjón af breyttum veruleika.
Í því sambandi vísa ég til nokkurra fræðimanna sem hafa fjallað um fjölmenning-
arsamfélagið og fjölmenningarlega menntun.
Hnattvæðingin veldur því að ekkert samfélag í dag getur verið óháð og einangrað.
Parekh (2006) er einn af þeim fræðimönnum sem fjallað hefur um þróun fjölmenning-
arsamfélaga og fjölmenningarhyggju. Hann heldur því fram að hugmyndin um þjóð-
menningu passi illa inn í mynstur hnattvæðingar og að hugmyndir um sameiginlega
menningu sem mörg fyrri samfélög og öll nútímasamfélög hafa byggt á séu tæplega
raunhæfar lengur. Menningarlegur fjölbreytileiki, samkvæmt Parekh er í raun bæði
ósveigjanlegur og óútreiknanlegur og hann er sameiginlegt alþjóðlegt verkefni nú-
tímans. En hvaða þýðingu hefur þessi staða fyrir þróun skólastarfs og gildamenntunar?
Gundara (2000) leggur áherslu á mikilvægi sameiginlegra gilda í nútíma fjölmenning-
arsamfélögum og að skólar gegni veigamiklu hlutverki í að fjalla um slík gildi. Það
nægi þó ekki að kenna um slík gildi, heldur þurfi að útfæra þau og framkvæma. Til að
móta sameiginlegt gildakerfi sé þannig ekki nægilegt að breiða út eða yfirfæra gildin
til nemenda, heldur þurfi nemendur að geta rætt þau og nýtt í lífi og starfi. Gundara
nefnir enn fremur að áhrif umfjöllunar um tiltekin viðfangsefni eða gildi í menntun
fari að miklu leyti eftir reynslu nemenda, t.d. sé ekki vænlegt til árangurs að fjalla um
jafnrétti og samstöðu meðal nemenda sem eru útilokaðir í jaðarhópum samfélagsins.
Hann leggur áherslu á að skólar þurfi að taka upp gagnrýnið sjónarhorn á þau gildi
sem stjórna hverju samfélagi. Þar sem fjölmenningarsamfélög verða flest til á grunni
fyrrum þjóðríkja kalla þau á breytingar á gildum þjóðríkjanna. Þá ber að hafa í huga
að ekkert ríki er hlutlaust, heldur endurspeglar þjóðríkið gjarnan menningu, tungu
og trúarbrögð tiltekins meirihlutahóps (May, 1999) og skólastarf endurspeglar síðan í
stórum dráttum sömu meginþætti. Ef móta á nýja sjálfsmynd fjölmenningarsamfélags
og ný gildi í skólastarfi nefnir Parekh (2006) að gæta þurfi þess að hin nýja sjálfsmynd
fjölmenningarsamfélagsins verði ekki menningarlega hlutlaus, þar sem hún fullnægi
þá ekki þörfum neinna hópa. Hún megi heldur ekki vera hliðholl einum hópi frekar
en öðrum, þar sem slíkt geri aðra hópa fráhverfa henni. Hann nefnir að öllu heldur
þurfi hvert fjölmenningarsamfélag að finna sitt jafnvægi með þátttöku ólíkra hópa og
einstaklinga.
Uppeldi og menntun
16. árgangur 1. hefti, 2007