Morgunn - 01.06.1941, Side 69

MORGUNN
61
alþýðu manna, reynandans og annarra, á henni hinsvegar,
— það sanna þessi orð hans (bls. 269) :
„Nú fær maður sýn inn í huliðsheima eða heyrir raddir
þaðan, og er þá eins og hann sjái gegnum litað gler:
margvísleg öfl ráða því, hvað hann sér og hvernig það
lítur út. Það er í fyrsta lagi háð sálarlífi hans, óskum
og áhugamálum; ef „sýnin“ á upptök sín utan vitundar
hans, gefur þetta henni þó innihald, en ef hún hefir skap-
azt frá róturn í hugarfylgsnum hans, þá er þetta hið eig-
inlega og upprunalega innihald hennar. f öðru lagi hljóta
að koma fram áhrif frá landi og lýð, þjóðfélagi og störf-
um. í þriðja lagi koma áhrifin frá þjóðtrúnni; ef sjáand-
inn sér mann reka kýr, þar sem ekki er von mennskra
manna, hyggur hann það vera huldumann, ef huldufólks-
trú er ríkjandi á þeim stað, og er hætt við, að bæði sýn
' hans og frásögn af henni breytist ósjálfrátt við túlkunina.
Séu honum kunnar huldufólkssögur, er við því búið, að
frásögn hans lagi sig eftir þeim.
Allt þetta gerist samtímis, og þessi áhrif halda áfram
starfi sínu, þegar aðrir menn og konur fara að segja frá
þeim einkennilegu atburðum, sem gerzt hafi. Reynslu-
kjarni sögunnar hylst eða minnkar, og líður ekki á löngu,
áður en fullkominn ógerningur er að átta sig á, hvað í
raun og veru hafi gerzt“.
Þetta síðasta lýsir myndun þjóðsögu úr sögn um dul-
ræna reynslu.
III.
Þýzki heimspekingurinn Kant sagði um dulrænar
(þjóð)-sögur, að hann efaðist um hverja einstaka þeirra,
en tryði þeim sem heild, eða teldi m. ö. o„ að í þeim væri
sannleikskjarni dulrænnar reynslu. Skozki þjóðfræðingur-
inn Andrew Lang gerði á sínum tíma mikið að því, að
sýna fram á hliðstæður með þjóðtrú svonefndra „villi-
manna“ og dulrænum rannsóknum eða sálarrannsóknum
nútímans, t. d. um krystalsýnir, svipsjónir, fjarskyggni
(sem Zúlúar í Afríku kalla „að opna hlið fjarlægðarinn-