Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Page 10

8 Aðalgeir Kristjánsson
sumt er þar óljósara en æskilegt væri og víða hefir fennt í slóðina og
margt krefst meiri þekkingar og víðtækari rannsókna en höfundi þess-
ara orða er unnt að leysa af hendi.
2. Yfirlit yfir ýmis orðabókarstörf Konráðs
2.1 Orðabók Hallgríms Schevings
Konráð Gíslason kynntist orðabókarstörfum þegar í Bessastaðaskóla.
Af æviágripi hans (Björn M. Ólsen 1891:1-7) er að skilja að hann
hafi ekki fyrr verið kominn undir verndarvæng dr. Hallgríms
Schevings kennara á Bessastöðum en Scheving kallaði hann inn frá
útiverkum til að vera sér til aðstoðar við samanburð íslenskra forn-
rita. Konráð var þá á 18. ári og var að búa sig undir að hefja nám í
Bessastaðaskóla.1
Varðveitt er orðasafn með hendi Konráðs í Lbs. 220 8vo. Það er
sótt í texta frá síðari öldum og í talmál samtímans. Til undantekninga
heyrir að þess sé getið úr hvaða riti orðið sé tekið, en af þeim dæmum
sem þannig eru tilfærð er um nýleg rit að ræða. Skírnir 1827 er yngsta
ritið sem vitnað er til. Samkvæmt því er handritið frá þeim árum sem
Konráð var í Bessastaðaskóla og skriftarlagið það sama og á bréfum
hans um sama leyti. Orðabók Schevings kom aldrei út og efniviður
hennar er illa varðveittur. Hallgrímur Scheving hafði unnið að orða-
söfnun úr fornmálinu um alllangt skeið ásamt Sveinbirni Egilssyni.
Þeir skiptu með sér verkum á þann veg að Sveinbjörn orðtók bundið
mál en Hallgrímur óbundið. Báðir hugðust semja íslensk-latneskar
orðabækur, hvor á sínu sviði.2
1 í umsókn til Árnanefndar 16. maí 1835 um styrkþegastöðu við stofnunina kemst
hann svo að orði: „ En fortrinlig Leilighed til et saadant Studium gaves mig ogsaa i
den Tid jeg gik i Bessestads-Skole, saavel om Vinteren (i Skoletiden) som især om
Sommeren, dajeg af een af Skolens Lærere, Dr. philos. H. Scheving, blev antaget til,
at være ham behjælpelig ved at samle Materialier til den store islandske Ordbog, han
i Forening med Adjunkt Egilson arbeider paa“ (Árnasafn í Kaupmannahöfn, Umsókn-
ir til Árnanefndar um stöðu styrkþega við safnið).
2 í grein eftir Xavier Marmier í Sondagen 7. janúar 1838 var vikið að orðabókar-
störfum Hallgríms Schevings, þar sem segir: „Hr. Scheving har i 20 Aar arbeidet paa
en islandsk-latinsk Ordbog. Han har efterhaanden gjennemplojet de gamle Lovboger,
historiske Skrifter, Skjaldeqvad og Sagaer. Naar han ikke kunde faae de trykte Boger,
corresponderede han med de kjobenhavnske Lærde, for at faae gjennemgaaet de is-