Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 74
72
Eivind Weyhe
(1864-1918) royna í umroðum sínum av foroyskum máli at býta Foroy-
ar upp eftir málforum. Framman undan teimum hevði presturin Lucas
Jacobson Debes (1623-1675) í síni foroyalýsing, Fœroæ etFœroa reser-
ata, eisini havt málforamunin í foroyskum á munni, men hann er stutt-
orðaður og sigur bara: „oc er der ellers stoer Forskiel mellem deris Tale
hos det Folck som boer Norden i Landet / oc hos dem udi Suderoerne"
(Debes 1673:353). Hann sigur einki um, hvor munurin er.
1.1 J.C. Svabo
Jens Christian Svabo, sum savnaði orð, skrivaði kvæðir upp og gjordi
eina lýsing av Foroyum (Indberetninger fra en Reise i Fœro 1781 og
1782), umtalar í skrivligu verkum sínum (sum annars ikki eru komin
út á prenti fyrr enn í okkara old) eisini málið og býtir foroyskt upp í
málforaokir. í sínum fyrstu skriftum roknar hann við einum tríbýti,
trimum „Mundarter“, ið hann nevnir „den Suderoiske, Norderoiske og
den Thorshavnske“ (soleiðis í orðabókahandriti frá 1773, sí Svabo
1970:XVII). Seinri, í foroyalýsingini (Svabo 1959:265), er hann kom-
in fram til eitt býti í fýra málforir. Tí umframt tey trý nevndu hevur
hann nú eina „Mundart" aftrat, sum hann setur á fyrsta pláss (undan
teimum trimum áðurnevndu) og kallar „Den Almindelige", tó uttan at
siga beint fram, hvar hon verður talað.
Svabo sigur greitt, at „Den Suderoeske^ verður talað í Suðuroy og
Sandoy og at málið har skilur seg frá „Den Almindelige“ m.a. við at
hava a (og ikki e) í t. d. Tangji og rangt. Her er við oðrum orðum tal-
an um tað væl kenda markið gjognum Skopunarfjorð (sí kortið av
Foroyum). Men norðureftir verður einki týðuligt mark nevnt. Um
„Den Norderoeske“ verður bara sagt, at „Fornemmelig paa Udoerne
Fugloe og Svinoe, adskiller Mundarten sig, foruden nogle egne Ord,
afvigende fra den Almindelige, især ved en besynderlig udtrækkende
Tone og Udtale, endog af de Almindelige Ord“ (Svabo 1959:265). Av
hesum skilst, at tað málfori, ið Svabo kallar „Den Almindelige“, er eitt
miðforoyskt mál millum „Den Suderoeske“ og „Den Norderoeske41,
men kortini við havnarmálinum (málinum í Tórshavn) hildnum uttan-
fyri.2 Helst roknar hann sítt egna mál (vágamál) upp í „Den Al-
2 Svabo umtalar havnarmál heldur vanvirðisliga sum „Den Thorshavnske, som er
(og bor saa være) den mest fordervede" (1959:265).