Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Page 189

Germönsk og rómönsk áhersla í fœreysku og íslensku 187
(20)b næstsíðasta atkv. (fleirkvæð orð) þriðja síðasta atkv.
gitta'ristur ‘gítarleikari’
standardi'sering ‘stöðlun’
bar'barur ‘barbari’
baro'metur ‘loftvog’
heksa' meter
heilgar'dera ‘fulltryggja’
mas'kina [ma'|i:na] ‘vél’
peli'kanur ‘pelíkani’
'gittari ‘gítar’
com'pjútari ‘tölva’
Katsa' turian
' Gorbachov
Aris'toteles
Rach'maninoff
'video ‘myndband’
Ekki virðist auðvelt að koma auga á hljóðkerfislega eiginleika sem
ráða því t. a. m. að lýsingarorðið for'mel fær áherslu á síðasta atkvæði,
en nafnorðið 'fornuil fær áherslu á fyrsta atkvæði. Ekki er heldur auð-
velt að sjá neina hreina hljóðkerfislega ástæðu fyrir því hvers vegna
orð eins og heilgar'der-a og ma'skina fá áherslu á næstsíðasta at-
kvæðið, en orð eins og 'gittari, com'pjútari og Aris'toteles fá áherslu
á þriðja síðasta atkvæði.
Ef fara ætti þá leið sem stundum er farin með mál eins og ensku,
að láta atkvæðaþunga spá því hvar áherslan lendir, þá yrði að finna
UPP einhverja leið til að gera næstsíðasta atkvæði í heilgardera og
maskina þung, en samsvarandi atkvæði í gittari, og hinum orðunum
sem hafa áhersluna á þriðja atkvæði frá enda, létt. En ekki er auðséð
a hverju slíkur greinarmunur um atkvæðaþunga gæti byggst. Og þessu
td viðbótar er það að athuga að áherslan hefur það í för með sér hvort
eð er að þau atkvæði sem hana fá lengjast eða verða þung í einhverj-
unr skilningi, og þá er spurningin hvort kemur á undan, áherslan eða
lengdin. Af ýmsum ástæðum sem ekki gefst rúm til að fjalla um hér er
eðlilegt að gera ráð fyrir að lengingin sé afleiðing af áherslunni frekar
en öfugt.
4-4 Hugmynd að greiningu
Hér að framan hefur komið fram að bæði íslenska og færeyska bregða
því fyrir síg ag hafa orðáherslu ekki á fyrsta atkvæði. Færeyska geng-
Ur hins vegar talsvert lengra í þessu. Stungið var upp á því að í ís-