Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Qupperneq 214

212 Orð og orðfrœði
í útgáfu NGL (II 1848:90) á Landslögunum norsku er aðaltextinn
prentaður eftir AM 60 4to frá því um 1320. Þar er orðalagið herfœr oc
olfœr en samkvæmt lesbrigðaskrá hafa 23 handrit hestfœr ok ollfœr.
Þetta lesbrigði er prentað eftir AM 56 4to frá því um 1300, en því fer
fjarri að skrifað sé -II- í þeim öllum; Bjprn Eithun hefur kannað fyrir
okkur rithátt 10 handritanna, frá 14. öld, og aðeins í einu þeirra (auk
AM 56 4to) var ritað tvöfalt /. í stað síðara lýsingarorðsins hafa ein-
stök handrit önnur orð, holmfœr, uapnfœr, bryggiufœr, allfœr og
allfœrr. Engar líkur eru á að nokkurt þessara orða sé upphaflegt í text-
anum en þau benda til þess að ýmsum hafi þótt síðara lýsingarorðið
óskiljanlegt eða merking þess tortryggileg.
í Bæjalögunum norsku (NGL II 1848:238) er sama orðalag og í
flestum handritum landslaganna, hestfœr oc olfœr.
í Jónsbók (1904:99) er prentað hestfœrr ok glfœrr og ekki tilfærð
nein lesbrigði við þennan leshátt. Aðaltextinn er prentaður eftir AM
351 fol. frá ofanverðri 14. öld (EIM 1971) en stafsetning er samræmd;
í handritinu er fyrri liður skrifaður aul- (bl. 22va5). Sama máli gegnir
um GKS 3268 4to frá miðri 14. öld sem lagt er til grundvallar prent-
un Jónsbókartexta í NGL (IV:241) og þannig er prentað í þeirri útgáfu.
Við höfum kannað rithátt síðara lýsingarorðsins í flestum elstu
Jónsbókarhandritum fram til um 1600, 44 handritum alls. I 12 hand-
ritum reyndist vera ö-tákn í fyrri lið eða o sem ugglaust stendur fyrir
ö, en í 32 handritum au, av eða cv. Dreifingin er misjöfn eftir tímabil-
um. Á 14. öld fundust sex ó'/-dæmi og níu aul-dæmi en á 16. öld að-
eins þrjú ö/-dæmi en sextán úrw/-dæmi. Jafnframt er prentað Aul fær í
Hólaútgáfu Jónsbókar 1578 (L v recto). Nú er það svo að flestir skrif-
arar á þessu tímabili geta notað au-tákn fyrir ö en hjá langflestum er
það mun sjaldgæfara en einhljóðstákn. Því verður að telja sennilegt að
sumir lögbókaskrifaranna hafi í raun verið að tákna tvíhljóðið au í um-
ræddu orði, a.m.k. þegar á leið tímabilið 1300-1600.
Utan lögbóka er í seðlasafni AMKO aðeins eitt dæmi um glfcerr.
Það er úr Þjalar-Jóns sögu (1939:45) þar sem textinn er prentaður eft-
ir AM 1811 fol. frá miðri 17. öld og orðið er skrifað aulfær.
í ritmálssafni Orðabókar Háskólans (OH) eru fjögur dæmi um aul-