Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Page 228
226
Orð og orðfrœði
Greinin true er dæmigerð fyrir málbeitingarorðabók, þ.e. tæki til
að semja texta á tungu sem ekki er móðurmál notandans. Hinn ensku-
mælandi notandi fær nákvæmar leiðbeiningar um val á frönskum jafn-
heitum; þýðing hvers merkingarafbrigðis er skilgreind gaumgæfilega
í svigum og að auki er tengslasvið iðulega tilgreint í hornklofum, sbr.
[news, fact, story]. Tekið er fram ef franska lýsingarorðið skal haft á
undan nafnorði (before n).
Greininni vrai er ekki skipt upp í merkingarafbrigði og því ekki
um neina merkingaraðgreiningu að ræða; látið er nægja að hafa
semíkommu á milli fjarlægra merkinga. Hér er um skilningsorðabók
fyrir hinn enskumælandi notanda að ræða; óþarfi er talið að hlaða upp
mörgum jafnheitum — notandanum er treyst til að rata á bestu lausn
með eigin máltilfinningu að leiðarljósi, m.a. til að finna jafnheiti sem
orðabókin tilgreinir ekki ef stíll og samhengi mæla með því. Orðalags-
dæmi eru tilfærð til frekari skilningsauka og það er athyglisvert að í
þýðingum Qögurra dæma af sjö eru notuð önnur orð en þau sem í upp-
hafi greinar eru tilgreind sem jafnheiti flettunnar.
Aðalatriðið er að grunnmerking franskra orða sé ljós; þá geta menn
að jafnaði skilið (og þýtt, ef þess er krafist) franska textann.
Hins vegar er frönskumælandi persóna sem hyggst nota bókina
sem málbeitingarorðabók á nástrái. Hún fær nær engar leiðbeiningar
um það hvenær hún á að velja true, real eða genuine, að ekki sé minnst
á þá möguleika sem enskumælandi gæti ratað á sjálfur umfram það
sem bókin upplýsir. Orðadæmin eru honum takmörkuð hjálparhella,
og fyrir byrjanda kemur nafnorðið truth í einu dæmanna eins og skoll-
inn úr sauðarleggnum.
Nú þarf það ekki að koma neinum á óvart að það kostar talsvert rými
í tvímálaorðabók að taka fullt tillit til tveggja notendahópa með gjör-
ólíkar þarfir fyrir upplýsingar. A þetta fyrst og fremst við um mál-
fræðilegar og setningafræðilegar ávísanir, svo sem fallstjórn, forsetn-
inganotkun, orðaröð o. fl. I tvíbeindri orðabók verður því alltaf talsvert
af upplýsingum sem öðrum hópnum koma ekkert við og eru honum
jafnvel til trafala. Kjörlausnin á orðabókaþörf milli tveggja tungumála,
eins og Lev Vladimirovic Scerba mun hafa bent á fyrstur manna, eru
þess vegna fjórar orðabækur, allar einbeindar, t. d. ensk-íslensk og ís-